فرمانداران فراری عثمان در مکه دور هم گرد آمده بودند و عبدالله بن عمر و برادرش عبیدالله و نیز مروان بن حکم و فرزندان عثمان و غلامان او و گروهی از چهره‌های سرشناس بنی امیه به آنان پیوسته بودند. با این همه، ندای دعوت آنان توده مردم را برای قیام بر ضد امام علی علیه السلام تحریک نمی‌کرد.
از این جهت ناچار بودند در کنار نیروهای عادی، که با ریخت و پاش فرمانداران بر کنار شده عثمان و بنی امیّه دورشان جمع شده بودند، تکیه‌گاه معنوی نیز داشته باشند و از این راه، عواطف دینی اعرابی را که در طول مسیر زندگی می‌کردند، تحریک کنند.

به همین دلیل، از عایشه و حفصه دو تن از همسران پیامبر دعوت کردند رهبری معنوی این گروه را به عهده بگیرند و با آنان به سوی بصره حرکت کنند. اعلامیه رسمی شورشیان علیه علی علیه السلام چنین بود:« آگاه باشید که ام المؤمنین - عایشه - و طلحه و زبیر عازم بصره هستند. هر کس می‌خواهد اسلام را عزیز گرداند، با کسانی که خون مسلمانان را حلال شمرده‌اند، نبرد کند و انتقام خون عثمان را بگیرد، با این گروه حرکت کند. هر کس مَرکَب و هزینه‌ی سفر ندارد، این مرکب او و این هزینه سفرش! »

طراحان این جنگ، برای سوء استفاده بیشتر از عواطف دینی مردم، به سراغ حفصه، همسر دیگر رسول خدا صلی الله علیه و آله، نیز رفتند.
او گفت:« من تابع عایشه هستم. اکنون که او آماده مسافرت است من نیز آمادگی خودم را اعلام می‌کنم.» اما در آخرین لحظه، برادرش عبدالله او را از مسافرت بازداشت و حفصه به عایشه پیام فرستاد که برادرم مرا از همراهی با شما بازداشت.

منابع:

• فروغ ولایت، ص 400 - 402

مراجعه شود به:

• جنگ جمل