دیدکلی
اعضای بدن کودک هنگام تولد با
اعضای بدن فرد بالغ تناسب ندارد. این بدین معنی است که همگام با رشد اعضای مختلف بدن کودک ، نسبت آن اعضا با یکدیگر نیز تغییر می‌کند. اعضای بدن در یک زمان به رشد نهایی خود نمی‌رسند، ولی در حدود 16 تا 17 سالگی این رشد به حد نهایی خود می‌رسد. در رشد
اندام بیرونی در درجه اول
جمجمه سپس شانه‌ها و
سینه ، پشت ،
شکم و سرانجام دست‌ها و پاها به حد نهایی رشدشان می‌رسند. در رشد
اندام درونی می‌توان به رشد
دستگاه تنفس ،
دستگاه گردش خون و
دستگاه گوارش اشاره کرد.
رشد نسبی سر
پس از تولد سر کودک نسبت به قسمت‌های دیگر بدن کمتر رشد می‌کند و با رشد کندتری به شکل نهایی خود می‌رسد. هنگام تولد طول سر کودک 22 درصد طول تمام بدن است. چنانچه این نسبت ثابت باقی می‌ماند، طول سر به صورت شگفت انگیز و وحشت آوری بزرگ می‌شد. درحالی که این گونه نیست و از زمان تولد تا پایان
مرحله بلوغ اندازه سر دو برابر می‌شود. ولی اندازه بدن بیشتر از سه برابر می‌شود. از لحاظ نسبت بین عرض و طول سر ، در کودکی عرض سر بیشتر از طول آن است. ولی با بزرگ شدن کودک طول سر بیش از عرض آن می‌شود. در سه سالگی رشد عرضی سر عملا پایان می‌پذیرد. ولی رشد طولی آن تا 17 یا 18 سالگی ادامه می‌یابد.
رشد نسبی صورت
تا زمانی که
دندانهای شیری جای خود را به دندانهای ثابت نداده‌اند،
دهان ،
چانه و قسمت پایین
صورت کودک نسبت به قسمت بالای آن کوچک است. در حالی که مغز به سرعت رشد می‌کند. درطول جانشینی دندانهای ثابت بجای دندانهای شیری و جفت شدن فک‌ها تغییراتی درشکل قسمت پایین صورت کودک بوجود می‌آید. همچنین پیشانی کودک تخت می‌شود و لب‌ها ضخیم می‌گردند.
بینی نیز کم‌کم بزرگ شده و شکل خاصی پیدا می‌کند، تا سرانجام در 13 یا 14 سالگی به شکل نهایی خود می‌رسد.
رشد نسبی تنه
سنگینی بخش بالای بدن ، تعادل نوزاد را مختل می‌سازد و تا زمانی که این عدم تعادل وجود دارد، کودک نمی‌تواند راه برود، بایستد یا حتی بنشیند. با رشد تدریجی تنه و پاها تعادل پیدا می‌شود. در نخستین سالهای زندگی تغییر شکل تنه سریع است و از لحاظ طول و عرض دو برابر اندازه زمان تولد می‌شود. از شش سالگی تنه شروع به کشیده تر شدن (رشدطولی) می‌کند و این تا زمان
بلوغ ادامه می‌یابد. اما از سن بلوغ به بعد دوباره عرض تنه شروع به رشد می‌کند. تغییرشکل تنه ، نتیجه تغییراتی است که در استخوان بندی سینه و
لگن خاصره پیدا می‌شود. در زمان تولد سینه کودک گرد ، گردنش کوتاه ، شانه‌هایش بلند است. از 3 تا 10 سالگی سینه کودک پهن و مسطح می‌شود بر طول گردن افزوده می‌شود و درنتیجه شانه‌ها می‌افتند.
رشد نسبی دست‌ها و پاها
دست‌ها و پاهای نوزاد بسیار ظریف و لاغر هستند و او نمی‌تواند آنها را بکار ببرد، مگر هنگامیکه استخوان‌ها و عضلات آنها رشد کند. دست کودک با دست فرد بالغ نه تنها از لحاظ اندازه بلکه از نظر شکل نیز متفاوت است. هنگام تولد دست‌ها بلند و کف دست‌ها کوتاه است. دراین موقع ، دست‌ها بسیار لاغر هستند و رشد محسوسی درآنها دیده نمی‌شود. با گذشت زمان دست راست از دست چپ ، بویژه در کودکان راست دست ، بیشتر رشد می‌کند. انگشتان کودک نیز به سبب کندی رشد استخوان‌های آن بسیار کوتاه است. ولی در دوران بلوغ بسرعت رشد می‌کنند. تا اینکه در 14 یا 15 سالگی به حداکثر رشد خود می‌رسند. پاهای نوزاد هنگام تولد کوتاه هستند و آنچنان خم شده‌اند که کف پاها تقریبا در برابر هم قرار می‌گیرند. ولی درنتیجه رشد طولی راست می‌شوند. در 6 سالگی پاها و زانوهای کودک باید راست شوند. رشد پا در دوران کودکی به کندی صورت می‌گیرد. ولی در دوران بلوغ رشد سریعی دارند. در این دوره اندازه پاها نسبت به زمان تولد چهار برابر و پس از بلوغ پنج برابر می‌شود.
رشد دستگاه تنفس
ریه‌ها هنگام تولد کوچک هستند، بگونه‌ای که دور سینه در این سنین کوچکتر از دور سر است. در دو سالگی دور سر و سینه یکسان می‌شوند. این وضعیت ادامه می‌یابد تا اینکه در دوران بلوغ نسبت دور سینه به دور سر 3 به 2 می‌شود. از آن پس فقط اندازه آن تغییر می‌یابد. با رشد ریه‌ها بر توان تنفسی کودک افزوده می‌شود. این وضع را بویژه در دوران بلوغ می‌توان دید.
تنفس در این هنگام آرامتر ، عمیق تر و منظم تر می‌شود.
رشد دستگاه گردش خون
اندازه قلب
قلب هنگام تولد در درون سینه اندکی بالاتر از محل معمولی و بیشتر به شکل افقی قرار دارد. اندازه و وزن قلب نسبت به وزن بدن سنگین تر و بزرگتر است و تا قبل از آغاز
دوره نوجوانی وزن و اندازه آن کمتر می‌شود تا اینکه در این دوره دوباره اندازه و وزن قلب افزایش پیدا می‌کند.
فشار خون و ضربان نبض
پیدایش تغییرات در قلب در سالهای رشد باعث تغییر
فشار خون و تعداد
ضربان قلب می‌شود. در کودکی فشار خون کم است که با افزایش سن افزایش می‌یابد. فشار خون دختران و پسران در دوره کودکی یکسان است. ولی ازحدود 10 تا 13 سالگی فشارخون دختران از پسران بیشتر می‌شود. ضربان نبض نیز در سالهای نخست زندگی بین 120 تا 140 ضربه در دقیقه است. درصورتی که در
افراد بالغ و سالم به 72 ضربه می‌رسد. از لحاظ جنسی ، ضربان نبض دختران هنگام تولد بیشتر از پسران است که این میزان درحدود 10 سالگی باهم برابر می‌شود. از ده سالگی به بعد ضربان نبض پسران دوباره شروع به کاهش می‌کند و این روند تا 18 سالگی ادامه می‌یابد.
رشد دستگاه گوارش
در نوزاد
معده شبیه لوله و دارای ظرفیت کمی‌است. در این سنین ظرفیت معده سی گرم است، در حالی که ظرفیت آن پس از دو هفته به 75 گرم می‌رسد. در پایان ماه نخست گنجایش 900 گرم را دارد، و این رشد ادامه می‌یابد تا اینکه به یک کیسه تبدیل شود.
مباحث مرتبط با عنوان
