دید کلی
بیماریهای عفونی را از لحاظ سهولت انتشار از فردی به فرد دیگر تقسیم می‌کنند. بیماریهای سرایت کننده به آسانی از طریق تماس مستقیم یا غیر مستقیم و یا از راه هوا انتقال پیدا می‌کنند.
تب تیفوئید و
سرماخوردگی فوق‌العاده مسری هستند. بیماریهای غیر مسری به آسانی از فردی به فرد دیگر ، انتقال پیدا نمی‌کنند و معمولا از راه تلقیح مستقیم انتقال می‌یابند.
مثلا میکروب
کزاز باید از راه زخم به درون
بافتهای بدن وارد می‌گردد. گر چه میکروبها ممکن است مستقیما در بافتهای میزبان حیوانی از طریق بریدگی ، سوختگی ، زخم یا تلقیح بوسیله نیش
حشرات وارد گردند، ولی اغلب آلودگیها هنگامی شروع می‌شوند که عامل میکروبی در غشای مخاطی
دستگاه تنفس ،
دستگاه گوارش یا
دستگاه ادراری - تناسلی ، نفوذ پیدا کند.
انتقال بیماریها
آشنایی با روشهای انتقال بیماریهای عفونی برای مبارزه با آنها حائز اهمیت است. در صورت آشنایی با راههای انتقال بیماری می‌توان اکثر بیماریهای عفونی را ریشه‌کن کرد و این عمل با ایجاد وقفه در گردش عامل بیماریزا در طبیعت بوجود می‌آید. میکروبهای بیماریزا به چهار روش عمده انتقال پیدا می‌کنند: انتقال از طریق تماس مستقیم ، انتقال بوسیله
آب و مواد غذایی ، انتقال با تلقیح مستقیم (نیش حشرات) و انتقال از طریق
هوا.
راههای ورود میکروبها
میکروبهای بیماریزا از طریق مجاری تنفسی ، لوله گوارشی و
پوست زخمی شده وارد بدن انسان یا حیوانات می‌شوند. برای هر میکروبی یک راه ورود معمولا موثرتر از راههای دیگر می‌باشد و آن راهی است که میکروب پس از ورود آسانتر می‌تواند خود را در بافتهای مورد تمایل مستقر سازد. مثلا
پنوموکوک از راه تنفسی وارد بدن شده و در
نایژه‌ها رشد و تکثیر یافته زیاد می‌شود. راه ورود مناسب باکتری اسهال خونی که فقط خود را در روده مستقر می‌سازد از طریق
دهان می‌باشد. برخی از باکتریهای از راههای مختلف می‌توانند بدن را مورد حمله قرار دهند و بیماریهای گوناگون ایجاد کنند مثلا استرپتوکوکهای بتاهمولیتیک از راه لوله تنفسی وارد شده و
فارنژیت ،
تب مخملک و
عفونتهای تنفسی ایجاد می‌کنند و یا پس از ورود از طریق پوست زخمی شده ، عفونت زخمی ، سپتی سمی ، باد سرخ و... تولید می‌کنند.
راههای خروج میکروبها
میکروبهای دستگاه تنفسی از طریق
دهان ،
بینی ، بزاق و ترشحات تنفسی از بدن شخص آلوده خارج می‌شوند. میکروبهای روده از راه مدفوع و احتمالا بوسیله ادرار دفع می‌شوند. میکروبهای مولد عفونتهای زخمی معمولا خیلی مسری نیستند، گرچه برخی از آنها بوسیله چرک و سایر ترشحات ممکن است، انتشار یابند. قبل از ابداع جراحی سترون ، اغلب استرپتوکوکهای بتاهمولیتیک بوسیله دستها و وسایل پزشکی از یک زخم ، انتقال یافته و باعث آلودگی زنان در هنگام زایمان و پیدایش عفونت مرگبار
تب زایمان می‌گردید. برخی از میکروبها بوسیله نیش حشرات از میزبانی به میزبان دیگر انتقال می‌یابند. پشه ، شپش ، کنه و سایر حشرات میکروبها را از
خون یا مواد آلوده دیگر ، دریافت کرده و آن را به میزبان تازه منتقل می‌سازند.
انتقال عامل بیماریزا بوسیله آب
آلودگی منابع بوسیله میکروبهای عامل مهمی در انتشار بسیاری از بیماریها محسوب می‌شود. برخی اوقات با خوردن آب آلوده ، بیماریهایی نظیر "تب تیفوئید" و "
وبا" پدیدار می‌گردند. بیماریهای پروتوزوئری نظیر
اسهال خونی آمیبی یا
اسهال ژیاردیایی از راه کیستهایی که در آب وارد می‌شود انتشار می‌یابند. انگلهای نسبتا درشت نظیر
سرکاریاهای ترموتودها که به حالت آزاد در آب شناور هستند و همچنین عامل
شیستوسومیاز از طریق آب به بدن انسان راه می‌یابند. در کشورهای پیشرفته این نوع آلودگیها را با ریشه کن کردن میکروبها از طریق سیستمهای
تصفیه آب به حداقل رسانده‌اند.
انتقال عامل بیماریزا بوسیله هوا
بسیاری از بیماریهای انسان از راه هوا انتقال می‌یابند و مواد آلوده معلق در هوا در اثر تنفس وارد بدن می‌شود. برخلاف انتقال غیر مستقیم بیماریها مثلا بوسیله آب و شیر ، در این نوع انتقال اتصال و پیوند بین منبع آلودگی و پذیرنده آن با آسانی بریده نمی‌شود و معمولا کنترل بیماریهای عفونی که از راه هوا منتقل می‌شوند عملا میسر نمی‌گردد. تحت شرایط طبیعی مواد آلوده به صورت ذرات پراکنده درمی‌آید و ممکن است در گرد و خاک دوباره معلق گشته و بوسیله تنفس وارد بدن شود.
بیماریهای تنفس بوسیله ذرات بزاق آلوده‌ای که در اثر
عطسه و
سرفه از دهان بیمار آزاد می‌شود می‌تواند منتقل شود. اسپور
کپکها در هوای آزاد بیرون بوسیله باد مسافت زیادی به حرکت درمی‌آید و سرانجام بر روی زمین می‌نشیند. برای ته نشین شدن اسپور بر روی زمین از ارتفاع 30 هزار متری چند هزار ساعت زمان لازم است. دو نکته مهم در مورد انتشار وسیع اسپورها در هوا وجود دارد. برخی از انواع
تب یونجه بوسیله اسپور کپکها ایجاد می‌شود، میکروبهای بیماریزا در گیاهان نیز از راه هوا انتشار پیدا می‌کنند مانند اسپور زنگ گندم.
آلودگی غذاهای گیاهی
فرآورده‌های گیاهی از طریق خاکی که در آن رشد می‌یابند، از هوا ، توسط حشرات و افراد انسانی که با آنها سر و کار دارند، آلوده می‌شوند. حشرات معمولا از یک میزبان اختصاصی تغذیه می‌کنند و به این طریق میکروبها را از یک پایه به پایه‌های دیگر همان گونه گیاه انتقال می‌دهند. مثلا
مخمرها همه جا بر روی دانه انگور بوسیله حشرات انتشار می‌یابند. میکروبهایی که بر روی گیاهان دیده می‌شوند عبارتند از:
کپکها ،
مخمرها ،
باکتریهای میله‌ای شکل اسپوردار و بدون اسپور و
انواع کوکوسها.
شیرو انواع میکروبهای آن
باکتریهای که در شیر و فرآورده‌های شیر یافت می‌شوند شامل کوکوسها از نوع گرم مثبت ، باکتریهای میله‌ای شکل گرم مثبت اسپوردار و بدون اسپور و باکتریهای میله‌ای شکل گرم منفی بدون اسپور می‌باشد. وجود باکتریهای "
کلی فرم" در شیر نامطلوب است. زیرا وجود آنها نشانگر شرایط غیر بهداشتی محیط می‌باشد. این میکروبها در شیر خام یافت می‌شوند زیرا بطور وسیع در روی دانه‌ها و علوفه‌ها انتشار دارند و خوشبختانه این دسته از باکتریها در اثر حرارت کشته شده و در شیر پاستوریزه یافت نمی‌شوند.
مباحث مرتبط با عنوان
