هدف از بعثت پیامبران چیست؟ آیا نیروهای معرفتی عقل و حس که خداوند به رایگان در اختیار آدمیان نهاده است، او را از وحی بی ‏نیاز نمی‏کند؟

• علامه طباطبایی برای اثبات ضرورت برانگیختن پیامبران و ناتوانی عقل در تامین سعادت نهایی‏ انسان، به عقل عملی و عقل نظری و وظایف هر یک اشاره کرده و می ‏فرماید: عقلی که آدمی را به سوی حق می‏خواند و به پیروی از باورهای صحیح و کردارهای ‏نیکو امر می‏کند، «عقل عملی‏» است... نه «عقل نظری‏» که وظیفه‏اش شناخت ‏حقیقت‏ اشیاء است... و عقل عملی نیز مقدمات حکم خود را از احساسات درونی و باطنی‏ می‏گیرد. اما آن احساساتی که از ابتدا به صورت بالفعل در انسان وجود دارند و به ‏فعالیت می ‏پردازند، احساسات نیروهای شهوی و غضبی است. اما نیروی ناطقه قدسی ،در آغاز به صورت بالقوه وجود دارد. این احساسات فطری و باطنی باعث اختلاف‏ می‏شوند و آن احساساتی که به صورت بالفعل موجودند، اجازه فعالیت ‏به قوه ناطقه رانمی‏دهند. همچنان که ما وضع انسان‏ها را به چشم خود می ‏بینیم که هر قوم و یا فردی ‏که تربیت صالح ندیده باشد، به زودی به سوی وحشی گری متمایل می‏شود، با اینکه همه ‏انسان‏های وحشی، هم عقل دارند و هم فطرت ، ولی می ‏بینیم که هیچ ‏کاری از آن‏ها ساخته نیست. پس ناگزیر باید پذیرفت که آدمیان هرگز از نبوت بی‏نیاز نخواهند بود.

علامه طباطبایی، در اثبات نیازمندی بشر به دین و عدم کفایت عقل می نویسد:

• خدای متعال، به صورت تکوینی، در سرشت هریک از انواع آفریده‏ها، راهی مشخص و غریزی برای‏ سیر به سوی کمال مطلوب متناسب با هر نوع را قرار داده است. و همه مخلوقات را از هدایت تکوینی خویش بهره‏مند ساخته است: «الذی اعطی کل شی‏ء خلقه ثم هدی » انسان نیز که یکی از آفریده‏های الهی است، از این قانون کلی خارج نمی ‏باشد. او نیز با هدایت تکوینی ‏به سوی کمال واقعی خود در حرکت است. علاوه بر این انسان، افزون بر جنبه‏های غریزی مشترکی که با سایر آفریده‏ها دارد، از ویژگی اختصاصی دیگری به نام عقل نیز بهره‏مند است که با کمک آن می‏تواندبسیاری از نیروهای موجود در طبیعت را در خدمت‏ خود آورده و از آن‏ها بهره ‏برداری کند.انسان، بر خلاف بسیاری دیگر از مخلوقات، موجودی اجتماعی است. این ویژگی، او رابه سوی پذیرش قانون و قبول پاره‏ای از محدویت‏های فردی و اجتماعی می‏ کشاند. از این رو همه‏انسان‏های سالمی که خواستار منافع خود هستند، در پی یافتن قانونی اجتماعی‏اند که وظیفه هر یک ازافراد اجتماع و سزای متخلفان را مشخص کند و تامین کننده سعادت همه افراد جامعه باشد.

• اما بشر نتوانسته است با استمداد از نیروی عقل خود، قانونی فراگیر که تامین ‏کننده هدف فوق باشد، تهیه و تدوین کند. و نگاهی گذرا به تاریخ بشریت نشان می‏دهد که تاکنون انسان‏ها به خودی خود و بی مدد وحی نتوانسته‏اند به این خواسته اولی و ضروری خویش دست ‏یابند. این‏ حقیقت تاریخی ما را متوجه این نکته مهم می‏کند که قانون کامل مشترکی که باید سعادت جامعه بشری را تامین کند و باید بشر از راه‏آفرینش و تکوین به سوی آن هدایت‏ شود، اگر تکوینا به عهده خرد گذاشته شده بودهر انسان با خردی آن را درک می‏کرد چنانکه سود و زیان و سایر ضروریات زندگی‏ خود را درک می‏کند ولی از چنین قانونی تاکنون خبری نیست... و چون به مقتضای ‏نظریه هدایت عمومی وجود چنین درکی در نوع انسان ضروری است ناگزیر دستگاه‏ درک کننده دیگری در میان نوع انسانی باید وجود داشته باشد که وظایف واقعی‏ زندگی را به آنان بفهماند و در دسترس همگان گذارد و این شعور و درک که غیر ازعقل و حس می‏ باشد، شعور وحی نامیده می‏شود.

منابع

• شیعه در اسلام، ص 84
• پژوهشی در عصمت معصومان، صص 108-106
• بررسی‏های اسلامی، ص 239
• ماهنامه پیام حوزه ، شماره 25