مصر یکی از کشورهای بسیار معروف جهان باستان بود. این کشور نزد
عبرانیان به
مصرائیم و نزد عربها به
مصر موسوم است ، در قدیم نزد مردم باستانی آن کشور
کمیت نام داشته یعنی
زمین سیاه به خاطر رسوب سیاه رنگ
رود نیل . یونانیان هم از عهد
هومر آن سرزمین را
اجیپ توس می نامیده اند.مردم قدیم آن دیار به موجب کتاب
عهد عتیق از اولاد
مصرایم بن حام بن نوح می باشند.
نژاد مصریان
قبطی بود و واژه EGYPT که در زبانهای اروپایی برای مصر به کار می رود ، با کلمه قبطی در ارتباط است.
پیدایش و تطور دین در مصر قدیم
بذر اعتقاد به مبادی غیبی و روحی و ایمان به
آلهه عدیده که در دائره اجتماعیات کوچکتر کاشته شده در ابتدا جرثومه ای ضعیف بوده و روز افزون رو به ارتقاء و نشو و نما نهاده تا آنکه به صورت خدایان بزرگ و عظیمی که در رأس دیگر آلهه قرار داشته اند در آمده و خدای کل آن
قوم و رب الارباب آن
ملت به شمار رفته است. مانند
آمون رع و اوزیریس نزد مصریان و
مارادوخ نزد بابلی ها و
زئوس نزد یونانیان و
ژوپیتر نزد رومیان و
اهورامزدا نزد ایرانیان.هر یک از آن ملل برای آلهه خود و روابط آنها با خدای کل و رب الارباب
افسانه ها و
اساطیر بسیار خلق و اختراع کرده اند.
- مذهب مصریان قدیم نیز از این قانون تکامل مستثنی نبوده است. در آنجا همچنان مبادی ساده بدوی یعنی پرستش ارواح و ایمان به روانهای مجرد غیبی مبداء ظهور و پیدایش آلهه به عنوان شیء مقدس یا تابو یا جانور و گیاه که توتم آن ملت بوده اند به صورت بسیار بدوی و ساده نشأت گرفته تا به تدریج منجر به عبادت خدایان متعدد گردیده است.اوضاع جغرافیایی و حوادث تاریخی و کیفیت تکوین و ایجاد بلاد و مدن مصری در پیدایش و ظهور آلهه متعدد و در سبک پرستش آنها تأثیری به سزا داشته است . پس از آنکه دیانت ایشان از مبدأ اعتقادات بدوی شروع گردید و پس از طی تکامل هر شهری خدائی خاص خود به وجود آورد و عاقبت تمام آن مردمی که در سه هزار سال قبل از میلاد در کنار نیل به صورت یک ملت واحد در آمدند و همه در حاشیه آن شط بزرگ زندگی می کردند پس از طی ادواری دراز در تنازع مستمر و به حکم فوز افضل و غلبه اقوی به تدریج به یک مجموعه آلهه معتقد شدند که هر یک از آنها به نوبت خود و در ناحیه خاصی تاریخها و اساطیر جداگانه دارد.
- ضمنا معتقدات و آلهه ممالک مجاوره مانند مردم شام « فیقی ها و کنعانی ها» و نیز مردم شمال افریقا « لیبی ها» در مجموعه خدایان ایشان نیز تأثیر کرده است. بعد از آنکه زمانی دراز تعد آلهه افزون از شمار موجب سرگشتگی و زحمت شد، تدریجا آنها را به ترکیبات سه گانه و نه گانه تلخیص و به خدایان کمتر معتقد شدند ، یعنی در بعضی شهرها به سه خدا و در بعضی دیگر به نه خدا اکتفا جستند. به مناسبت وحدت سیاسی وحدت دینی کم کم منجر به آن شد که اصل ایمان به یک خدای بزرگ و نیرومند به میان آید، بالاخره در همان وقت که فرعون واحدی بر تخت سلطنت نشست او را پسر خدائی که بر آسمانها حکومت می کرد و موسوم به عامون رع بود ، دانستند.
- بنابراین مصریان قدیم به موجودات غیبی بسیاری معتقد بودند و خدایانی با اسما و صفات مختلف داشتند. هنگامی که فراوانی خدایان موجب زحمت شد ، از شمار آنها کاستند و حتی در دوره کوتاهی تنها به خدای آفتاب معتقد شدند. در آن دورانها اعتقاد به الوهیت حیواناتی مانند شیر ، تمساح و برخی پرندگان و جوندگان و برخی حیوانات اهلی مانند قوچ رواج یافت .پرستش گربه نیز نزد آنان بسیار اهمیت داشت. سپس موجوداتی خیالی با سر حیوان و تن انسان ، در اعتقادات ایشان وارد شد و بتهایی به این شکل ساختند و پرستیدند. هنگام مسافرت در رود نیل ، برای مصونیت از خطر تمساحهای آدمخوار ، نخست به معبد بسیار شکوهمند تمساح می رفتند و با پرداخت صدقه و نذری ، به خیال خود تأمین جانی می گرفتند. لذا مصریان از مراحل مختلف ادیان ابتدایی گذر کردند و به خدایان محلی که معمولا به شکل حیوانات اهلی و وحشی بود روی آوردند. پرستش فرعونها و خدایان اساطیری نیز معمول بود.
اگر بخواهیم سیر تطور تکامل دین را در مصر قدیم تبیین کنیم باید مراحل زیر را نام ببریم:
اسطوره خدایان سه گانه اوزیریس، ایزیس و هوروس
پرستش آفتاب
پرستش فرعون و فراعنه
پیدایش برق توحید
منابع
جان بی ناس ، تاریخ جامع ادیان ، ترجمه علی اصغر حکمت
حسین توفیقی ، آشنایی با ادیان بزرگ
علی اصغر حکمت ، تاریخ ادیان