این دوره که بین دو دوره کوهزایی (کالدونین و هرسی‌نین) را شامل می‌شود در دونشایر انگلستان (Devonshire) توسط مورچیسون و سدویک در سال 1839 نامگذاری شده است.

مشخصات دوره دونین

دوره دونین از 408 تا 360 میلیون سال پیش به طول انجامید. دونین دوره‌ای حد واسط بین دو چرخه کوهزایی مهم کالدونین و هرسی‌نین به شمار می‌رود. به همین جهت برخی حرکات اپیزوژنیک و خشکی زایی این دوره را مشخصا نمی‌توان به کوه زایی کالدونین یا به هرسی‌نین نسبت داد، ولی معمولا دونین زیرین و میانی جزء کوه زایی کالدونین محسوب می‌گردد. گذر زیرین آن شامل ماسه سنگ قدیمی است و با تمام شدن فسیل گرتپولیتی به نام منوگراتپوس مشخص می‌شود، این حد را با پیدایش سرپایان نیز برابر می‌گیرند. پیشروی دریا در این دوره باعث افزایش مرجانهای روگوزا و تابولاتا که گاهی تا چندین متر بالاتر از سطح دریا و به وسعت چند کیلومتر دیده می شوند، گردید. تقسیمات دونین از نظر اشکوبها عبارتست از:

دونین زیرین

این دوره شامل دو اشکوب به نامهای ژدی‌نین و کوبلانسین می‌باشد.

• اشکوب ژدی نین: نام آن از ژدین (Gedinne) نام شهر از بلژیک در نواحی آردن (بین فرانسه و بلژیک) گرفته شده است. قسمت زیرین آن از پورنگ ، آرگوز ، شیل و بخش بالایی آن شامل شیلهای رنگین است.
  
  
• اشکوب کوبلانسین (Coblencian): نام آن از کوبلانس (Coblence) در آردن گرفته شده و ماسه سنگهای گری‌وکی از رخساره‌های مهم آن به شمار می‌رود.

دونین میانی

دونین میانی شامل اشکوبهای ایفلین و ژیوسین می‌باشد.

• اشکوب ایفلین: این اشکوب شامل رسوبات کوارتزیتی شیلی و آهکی است که اولین بار در ناحیه آردن بلژیک مطالعه و نامگذاری شده است.
  
  
• اشکوب ژیوسین (Givetian): این اشکوب نامش از ناحیه ژیوه (Givet) در حد جنوبی دینان در بلژیک مشتق گردیده و شامل رخساره‌های آهکی حای فسیل (Stringocephalus) است.

دونین بالایی

این دوره شامل اشکوبهای فراسنین و فامنین می‌باشد.

• فراسنین (Frasnian): که در حد جنوبی حوضه دینان مطالعه شده ، نام آن از آهکهای ناحیه فراسن مشتق شده است.
  
  
• فامنین (Fammenian): وجه تسمیه این اشکوب از ناحیه فامن (بین بلژیک و شمال فرانسه) می‌باشد. رخساره‌های این اشکوب بیشتر شیلی است که با ماسه پسامیتی همراه است.

فسیلهای دوره دونین

در این دوره بی‌مهرگان از جمله بازوپایان و دوکفه‌ایها فراوان بوده‌اند. از براکیویودها اسپریفریده ، رینیوکونلیده و استرونومنیده تنوع زیاد داشته‌اند. در اوایل این دوره آمونوئیدها که نرم تنان با صدف پیچیده بودند، به جای ناتیلوئیدها که صدف مستقیم داشتند، فراوان شدند. آمونوئیدها به علت تنوع سریع و کوتاهی دوره عمر جز فسیلهای شاخص دونین تا آخر دوران مزوزوئیک هستند. گرچه دونین به نام دوره ماهیها مشهور شده است، ولی تعداد گونه‌ها در این دوره بیشتر از دوره‌ای بعد نبوده است.

از مهمترین ماهیهای این دوره می‌توان اوسترا کودرم (Ostracoserm) را نام برد که در محیطهای آب شیرین زندگی می‌کرده است. این ماهیها که فاقد دندان و آرواره بودند، دهان باسپری استخوانی پوشیده می‌شده است که در ماهیهای امروزی دیده نمی‌شود. اولین حشره در دونین ظهور می‌یابد. گرایتولیتها از بین رفتند و تری لوبیتها رو به کاهش نهادند. گیاهان خشکی از جمله نهانزادان آوندی در دونین توسعه یافتند.

جغرافیای دیرینه دونین

در این دوره آب دریاها بالا آمد و دریاها در روی خشکیها پیشروی داشتند. عامل این پیشروی را ذوب شدن یخهای قطبی که در اردویسین تشکیل یافته بودند، می‌دانند. گسترش رسوبات آهکی و تبخیری حاکی از آب و هوای گرم در این دوره است. رسوبات تبخیری در سیلورین به فاصله 30 درجه از استوا تجمع یافتند، ولی رسوبات تبخیری دونین گسترش بیشتری به طرف شمال و جنوب داشته‌‌اند. ماسه سنگهای قرمز که از مهمترین رخساره‌های دونین است، در انگلستان مطالعه شده است. شواهد مغناطیسی بیانگر آن است که قاره‌های شمالی و جنوبی در دونین و کربنیفر بهم نزدیک شده‌اند.

حدود 80 درصد موجودات زنده در کناره‌های قاره‌ها مشابهند. در اوایل دونین کوهها شکل گرفته و رسوبات ماسه سنگی قرمز سبب اتصال بعضی قسمتها شدند که از جنوب تا آمریکای شمالی گسترش داشتند و بعدها با پیشروی دریاها موجودات دریایی توسعه یافتند. در زیردوره دونین پسین قسمت اعظم ایران از دریا پوشیده بوده است. رسوبات فسیل‌وار این زیردوره از شمال بندر عباس تا ایران مرکزی و کوههای البرز گسترش دارند. شواهد پالینولوژیکی حاکی از آن است که در دوره دونین ایران ، استرالیا و عربستان بخشی از قاره آفریقا را تشکیل می‌داده‌اند.

مباحث مرتبط با عنوان

• دوره ائوسن
• دوره اردویسین
• دوره الیگوسن
• دوره پالئوسن
• دوره پرمین
• دوره پلیوسن
• دوره تریاس
• دوره ژوراسیک
• دوره سیلورین
• دوره کامبرین
• دوره کربنیفر
• دوره کرتاسه
• دوره کوارترنری
• دوره میوسین