مقدمه
مشاهدات مستقیم در معادن و
گمانهها نشان میدهند که درجه حرارت با عمق تغییر میکند، در اعماق کاملا میانی شیب منحنی درجه حرارت یکنواخت میشود. یکی از مسائل مهمی که در مورد حرارت زمین وجود دارد کندی انتقال حرارت آن است، مثلا در عمق یک متری تغییرات روزانه دمای زمین به سختی قابل سنجش است و دامنه آن بندرت به یک درجه سانتیگراد میرسد. در عمق چند متری فقط تغییرات فصلی آن هم با اختلاف چند ماه نشان میدهد و بالاخره در عمق 20 متری تقریبا درجه حرارت ثابت است.
توزیع حرارت در داخل زمین
افزایش دمای ناشی از افزایش عمق را
شیب زمین گرمایی میگویند. شیب زمین گرمایی میتواند از کمتر از 10 درجه سانتیگراد در هر کیلومتر تا 50 درجه سانتیگراد در کیلومتر متغیر باشد. میتوان گفت که میانگین شیب زمین گرمایی چیزی در حدود 30 درجه سانتیگراد در هر کیلومتر است. با وجود چنین شیبی خیلی زود میتوان به
آبهای داغ در زمین دست یافت. با احتساب همین شیب ، دمای زمین در عمق 50 کیلومتری باید 1500 درجه سانتیگراد باشد و این دمایی است که سبب میشود هر سنگ شناخته شدهای را ذوب کند.
عقیده بر این است که شیب زمین گرمایی پس از چندین ده کیلومتر عمق ناپدید میشود. شواهد
لرزه نگاری نشان میدهد که تمامی گوشته جامد است، شاید به استثنای پارهای از قسمتهای
استنوسفر ، لذا درجه حرارت در هر عمقی از آن نمیتواند از حدود ذوب مواد سازنده آن قسمت تجاوز کند. اطلاعات مربوط به تغییر نقطه ذوب با فشار در مورد
سیلیکاتها کامل نیست اما برای دیوسپید حدود ْkilobar/10 یا 3ْ بر Km ذکر شده است.
بر این اساس درجه حرارت قسمت تحتانی گذشته نمیتواند بیش از حدود ْ10000 باشد. به هر حال منحنیهای نقطه ذوب سیلیکاتها انحنای مشخصی دارند و دامنه آنها به نحو چشمگیری با افزایش فشار ، کاهش مییابد؛ به گونهای در اعماق زیاد تا حد چشمگیری پایینتر از حد پیشگویی شده قبلی است و
نقطه ذوب مواد در قاعده گوشته حدود ْ4000 تخمین زده شده این درجه با یک
هسته گداخته سازگار است زیرا این نظر وجود دارد که نقطه ذوب آهن در فشار مرز گوشته - هسته در همین حدود است.
مباحث مرتبط با عنوان