مدیریت؛علم؛فرهنگ

صحنه علم و فرهنگ وسیعترین و پرشورترین میدانهای خدمات ایرانیان به اسلام است.

سرعت پیشرفت و توسعه کلیت و شمول و شرکت طبقات مختلف اجتماع،اشتراک مساعی ملل گوناگون،چیزهایی است که اعجابها را در مورد تمدن اسلامی سخت برانگیخته است.

• جرجی زیدان گوید:عربها ( مسلمانان )در مدت یک قرن و اندی مطالب و علومی به زبان عربی ترجمه کردند که رومیان در مدت چندین قرن از انجام آن عاجز بودند.آری مسلمانان در ایجاد تمدن شگفت آور خود در غالب موارد به همین سرعت پیش رفته‌اند. مسلمین معلومی را که در فهم و درک قرآن و سنت بدانها نیاز داشتند را ابداع و اختراع کردند و اگر اقتباس کردند اقتباسشان ناچیز بوده است. و علومی را که محصول تمدن آنروز و نتیجة مساعی و زحمات ملل دیگر بود از طبیعی و ریاضی و علوم و غیره برای خود ترجمه و نقل کردند و بر آنها افزودند.

• جرجی زیدان می‌گوید یکی از مزایای تمدن اسلامی این است که علوم پراکنده یونانی و ایران و هند و کلده را به عربی نقل کرد و چیزهایی بر آن افزود و آن را ترقی داد و کامل کرد. مسلمانان قسمت عمده علوم ملل متمدن را به زبان عربی ترجمه و نقل کردند و از تمام زبانهای مشهور آن روز و بیشتر از یونانی و هندی و فارسی کتابهای ترجمه کردند و در واقع بهترین معلومات هر ملتی را از آنان گرفتند.

در قسمت فلسفه و طب هندسه و منطق و هیئت از یونانیان استفاده کردند و از ایرانیان تاریخ و موسیقی و ستاره‌شناسی و ادبیات و پند و اندرز و شرح حال بزرگان را اقتباس کردند از هندیان طب ( هندی )و حساب و نجوم و داستان و گیاهشناسی و موسیقی آموختند از کلدانیها و نبطیها کشاورزی و باغبانی و سحر و طلسم را فرا گرفتند و شیمی و تشریح از مصریان به آنان رسید و در واقع عربها ( مسلمین ) این سرزمینها را گرفتند و از خود چیزهایی بر آن افزودند و از مجموع آن علوم و صنایع و آداب تمدن اسلام را پدید آوردند.

منبع:خدمات متقابل اسلام و ایران؛مرتضی مطهری
تاریخ تمدن اسلام؛جرجی زیدان