مفسران معروف ایرانی

در زمان رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلممسلمانان مشکلات خود را دربارة معانی و مفاهیم آیات از خود پیامبر می‌پرسیدند برخی از صحابه که بیش از دیگران در فهم آیات بصیرت داشتند از همان اول مرجعی در تفسیر آیات شناخته شدند و عبدالله بن عباس و عبدالله بن مسعود از این دسته‌اند.

اهتمام ایرانیان همانطور که به تفسیر و فقه و حدیث که مستقیماً با متن اسلام مربوط بوده است از هر مورد دیگر بیشتر است.

مفسرین اولیه که آراءشان در کتب حدیث زیاد نقل می‌شود، بعضی صحابی،بعضی تابعی و بعضی از شاگردان تابعین بوده‌اند مانند ابن عباس و ابن مسعود، مجاهد، مقاتل، سعدی، ابی بن کعب، کلبی، ثوری، زهری، فراء و غیره.

این دسته بعضی غیر شیعه‌اند و اکثراً غیر ایرانی‌اند تنها چند نفر یعنی مقاتل،اعرش و فراء ایرانیند.

مقاتل اهل خراسان یا اهل ری است و اعرش اهل دماوند و فراء که از معاریف لغویین و نحویین است نیز ایرانی است. پس از این طبقه مفسرینی هستند که کتاب تألیف کرده‌اند. کتب تفسیری که در شیعه و سنی نوشته شده است از حد شمارش خارج است. مفسرین شیعه تقسیم می‌شوند به مفسرین عصرائمه و عصر غیبت. بسیاری از اصحاب ائمه که بعضی از اینها ایرانی هستند تفسیر نوشته اند از قبیل ابوحمزه ثمالی، ابوبصیر اسدی، یونس بن عبدالرحمن، حسین بن سعید اهوازی،علی بن مهزیار اهوازی، محمد بن خالد برقی قمی، فضل بن شاذان نیشابوری، مفسرین عصر غیبت فراوانند.

کتب تفاسیر معروف شیعه عبارتند از

1- تفسیر علی‌بن ابراهیم قمی که معروف ترین تفسیر شیعه است
2- تفسیر عیاشی تألیف محمد بن مسعود سمر قندی
3- تفسیر نعمانی تألیف ابو عبدالله محمد بن ابراهیم
4- تفسیر تبیان تألیف شیخ الطائفه ابو جعفر محمد بن الحسن بن علی الطوسی
5- مجمع البیان تألیف فضل بن حسن طبرسی
6- روض الجنان تألیف ابوالفتوح رازی
7- تفسیر صافی تألیف ملاحسن فیض کاشانی
8-تفسیر ملاصدرا
9- منهج الصادقین تألیف ملافتح الله بن شکرالله کاشانی
10- تفسیر شبر تألیف سید هاشم بحرینی
11- نور الثقلین تألیف یکی از علمای حونیری

منبع:خدمات متقابل اسلام و ایران؛مرتضی مطهری