نگاه اجمالی
این مسئله که آیا حیات آلی در جای دیگری از جهان وجود دارد و اینکه آیا ممکن است
تمدن ماوراء زمینی وجود داشته باشد، موضوع مهمی برای دانشمندان و عموم مردم بوده است. با وجود چنین واقعیتی که هیچ موجود زندهای در خارج از سیاره ما کشف نشده ، علوم طبیعی جدید به قدری پیشرفت نمودهاند که اکنون میتوان این مسئله را بر مبنای علمی مستحکمی بنیان نهاد. پژوهشهایی در این مورد بوسیله دانشمندانی که در بسیاری از زمینهها فعالیت دارند، در دست اجرا میباشد. امروزه مطالعه ما در منشا حیات ، جستجوی ما در
فضا و همچنین علم
نجوم ما را به یک پنداشت فرازمینی از حیات رهنمون میکند. این موضوع تا کنون بیشتر در زمینه داستانها و فیلمهای علمی- تخیلی گنجانده میشد. ممکن است حادثهای که باعث تشکیل حیات شده ، در هر جای دیگری غیر از زمین نیز اتفاق افتاده باشد.
تاریخچه
نظریه
هوش فرازمینی ، تاریخی طولانی دارد و به اتم شناسان یونانی و
ارسطو در قرن چهارم پیش از میلاد میرسد.
کپرنیک و
گالیله در این نظریه تجدید نظر کردند و معلوم شد که بین زمین و پنج سیاره سرگردان شامل
عطارد ،
زهره ،
مریخ ،
مشتری و
کیوان شباهتهایی وجود دارد، که از روزگاران قدیم مردم از آنها اطلاع داشتند. این واقعیت در ذهن فلاسفه قرن هجدهم کاملا جا افتاده بود.
حیات فرازمینی در قرن بیستم
نظریههایی که در ابتدای قرن بیستم ارائه شد، تقریبا بر خلاف تصور حیات در نقاط دیگر جهان بود. یکی از این نظریات ، معروف به
نظریه جزر و مدی است که در سال 1920 توسط «سر جیمز ژان» ارائه شد. طبق این نظریه ، زمین در اثر تراکم جریانی از ماده که در اثر عبور ستارهای از کنار
خورشید جدا شده بود، بوجود آمده است که چنین امری باید بندرت اتفاق افتاده باشد. در نتیجه بنا به نظریه جزر و مدی ، سیارات و حیات فرازمینی باید یک استثناء باشد. با مشاهداتی در سال 1943 این نظریه منتفی اعلام شد. کشفیات ستاره شناسان نظریه امکان وجود میلیاردها سیاره را قوت بخشید. در سال 1938 «الکساندر اپارین» کتابش را درباره منشأ حیات منتشر ساخت. «استانلی میلر» از راه سنتز به مواد سازنده حیات نائل شد و اولین سمپوزیوم بین الملی پیرامون منشأ حیات تشکیل گردید و ... .
علل امکان وجود زندگی ماورای زمینی
ابتدا به نظر میآید که اطلاعات علمی موجود ، امکان پخش گسترده
حیات هوشمند در جهان را کاملا تصدیق مینماید. اولا اگر موجودات زنده بطور طبیعی ضمن تکامل سیاره ما در زمین بوجود آمدهاند، چنین تصوری منطقی است که تکامل مشابهی میتواند در اجسام فضایی دیگر از نوع زمین صورت گیرد. نکته دوم این است
کربن که اساس شیمیایی ماده زنده است، یکی از فراوانترین عناصر در جهان میباشد. نکته سوم بدین شرح است که بوسیله روش
اختر شناسی مولکولی ثابت گردیده سنتز مولکولهای آلی پیچیده که از آن حیات آلی میتواند بوجود آید، در تودههای گاز و گرد و غباری که
فضای بین ستارهای را اشغال نمودهاند، انجام میگیرد. ولی تمام این مطالب در قلمرو استدلال نظری میباشند، بگونهای که واقعیت این مسئله بسیار پیچیدهتر است.
شرط وجود حیات ماورای زمینی
بدیهی است هنگامی که سیارات از گاز و گرد و غبار ایجاد میشوند، مولکولهای آلی موجود در این ماده نابود میشوند. یعنی آنکه برای ظاهر شدن موجودات زنده در یک
سیاره لازم است که ابتدا ، ترکیبات پیش حیاتی در همان کره بوجود آید. به نظر میآید که حتی پخش گسترده مولکولهای آلی در فضای بین ستارهای نمیتواند پیدایش حیات آلی را در سیاراتی مانند زمین تضمین نماید، حتی پیشگویی در این باره که حیات بتواند در اجسام فضایی دیگر ظاهر گردد، مشکل است. زیرا علم هنوز نمیتواند توضیح دهد که چگونه فرآیند حیرت انگیز تشکیل و سازمان یافتگی خود به خود ماده ، صورت میگیرد.
تمدن ماورای زمینی
بنا بر عقیده اختر فیزیکدان بلندپایه شوروی سابق ایوسیف شکلوفسکی (Iosif Shklovsky) شاید بتوان تصور نمود که تمدن زمینی در
کهکشان ما و حتی در ابرکهکشان منحصر بفرد باشد. استدلال او چنین است: اگر فرض کنیم که تمدنهای بسیاری در جهان موجود هستند، در آن صورت آنها به دلیل اینکه طبیعتا دارای تکامل یکسانی نیستند، باید دارای امکانات علمی و تکنولوژیکی متفاوتی باشند. به بیان دیگر باید تمدنهایی عقب ماندهتر و پیشرفتهتر از ما وجود داشته باشد. بویژه باید حداقل چند تمدن بسیار پیشرفته یافت شود که بتواند انرژیهای معادل انرژی کهکشانهایشان را مهار کند.
میزان فعالیت علمی چنین تمدنهایی به اندازهای است که زمینیها نمیتوانند از آنها بیخبر باشند. ولی از آنجا که زمینیها نتوانستهاند نشانههایی از اینگونه فعالیتها را کشف نمایند، بنابراین چنین تمدنهایی وجود ندارد و اگر چنین تمدنهایی وجود ندارد، بطور کلی امکان موجودیت تمدنهای ماورای زمینی از بین میرود. زیرا در غیر اینصورت باید برخی از این تمدنها به تمدنهای بسیار پیشرفته تبدیل شود.
علل کشف نشدن موجود ماورای زمینی
دانشمندان دیگر بر این عقیده دارند که علت کشف نشدن تمدنهای دیگر این نیست که آنها وجود ندارند، بلکه این مسئله دلایل دیگری دارد. وسولد تروئیتسکی (Vsevold Troitsky) عنصر وابسته فرهنگستان علوم شوروی سابق فرضیهای را به شرح زیر پیشنهاد نموده است:
مدل جهان داغ در حال انبساط ، اولین مرحله تکامل را به نحوی مجسم میسازد که هیچ
ستاره ،
سیاره و حتی مولکول و یا اتم وجود نداشته است (پیدایش جهان). تمام اینها پس از گذشت مدتی طولانی ایجاد شدند. بنابراین شرایط ضروری برای پیدایش موجودات زنده در مرحله خاصی از
تاریخ جهان تکمیل گردد. طبق فرضیه تروئیتسکی پس از آن حیات عملا بطور همزمان در اجسام فضایی مختلف بوجود آمد. مفهوم این مطلب آنست که هیچ تمدنی پیشرفتهتر از تمدن زمینی وجود ندارد. به همین دلیل ما نمیتوانیم اثری از آنها پیدا کنیم.
علل تکامل موجود ماورای زمینی
طبق نظر دانشمندان فعالیت تمدنهای دیگر در فضا در هر مرحلهای از تکامل که باشند، باید بوسیله مشکلات مربوط به تأمین انرژی محدود گردد. به عنوان مثال ایجاد
فرستنده رادیویی نیرومند برای برقراری ارتباط با موجودات هوشمند دیگر در جهان ، بوسیله فرستادن علائم در تمام جهات به انرژی عظیمی نیاز دارد که میتواند موجودیت این تمدن را به مخاطره اندازد. به علاوه ، این طرح مستلزم تلاشهای فراوانی است، در صورتی یک تمدن میتواند از عهده چنین طرحی برآید که آن را ضروری تشخیص دهد. بنابراین این مسئله هنوز در دوره بررسی است. هیچ تمدنی در خارج از سیاره ما کشف نشده است و امیدی برای کشف حتی یکی از آنها بسیار ضعیف است.
مفهوم چنین جستجویی چه میباشد؟
به گفته آکادمیسین جی.آی. نان (G.I.Naon) از فرهنگستان علوم استونی ، تحقیق درباره مسئله
تمدنهای ماورای زمینی به ما کمک میکند که به نحو بهتری به مطالعه خودمان بپردازیم. بشریت در تکامل خود به مرحلهای قدم نهاده که بیش از هر وقت ، از وحدت خود با جهان آگاه میباشد، او میداند قوانین فیزیکی حاکم بر سیارهاش با قوانینی که بر بقیه جهان حکمفرماست، یکسان میباشد.
امروزه دانستن این قوانین بدین مفهوم است که بتوانیم وظیفه و کارمان را بطور مؤثری طرح ریزی کنیم و آینده خود را بر مبنای اطلاعات علمی پیش بینی نمائیم. تحقیق درباره مسئله تمدنهای ماورای زمینی در سطح کنونی علوم طبیعی ، یکی از مؤثرترین راههای دست یافتن به هدفهایمان میباشد. بطور کلی با تلاش برای دانستن درباره امکان موجودیت تمدنهای دیگر ، درباره موجودیت خود در فضا میآموزیم و تمدن خود را از چیزی که انعکاس این تمدن در
آینه کیهانی میباشد، مطالعه مینماییم.
مباحث مرتبط با عنوان