منو
 کاربر Online
591 کاربر online

حد تام

تازه کردن چاپ
جامعه و علوم اجتماعی > فلسفه > منطق
جامعه و علوم اجتماعی > فلسفه > اصطلاحات فلسفی
(cached)

در مقام تعریف یک شیء، اگر بتوانیم به کنه ذات او پی ببریم؛ یعنی اجزای ماهیت آن را که عبارت است از جنس و فصل آن، تشخیص داده و بیان کنیم، به کاملترین تعریف دست یافته ایم. چنین تعریفی را حد تام می نامیم.

حد تام تعریفی است که تمام ماهیت و حقیقت شیء را بیان می کند و بنابراین، ذاتیات، یعنی مقومات معرَّف( شیء تعریف شده )را در بر دارد و به همین دلیل، کاملترین و بهترین نوع تعریف است.

حد تام از انضمام جنس قریب حاصل می شود. ( جنس قریب و فصل قریب با هم، همه ذاتیات معرَّف را در بر دارند.) و به همین دلیل، مجموع این دو را حد تام(تعریف کامل) می گویند.
مانند تعاریف زیر:

"حیوان ناطق" در تعریف انسان.

"جوهر قابل ابعاد سه گانه " در تعریف جسم.

"شکل سه ضلعی" در تعریف مثلث.

"شکل محدود به خط منحنی که جمیع نقاطش از نقطه درونی موسوم به مرکز، به یک فاصله باشد." در تعریف دایره.
ارسطو در تعریف حد تام یک شیء، می گوید:

قولی که دلالت کامل بر ماهیت (آن چیز) دارد.

به این ترتیب، برای این که چیزی را بر اساس حد تام آن تعریف کنیم، باید:
شیئ‌ مذکور را در ذهن خود تحلیل کرده و اوصاف ذاتی و عرضی آن را از هم جدا سازیم. سپس در بین اوصاف ذاتی، جنس قریب و فصل قریب را بیابیم و نخست، جنس را که اعم(کلی تر) است بیاوریم و پس از آن، فصل را که اخص(محدودتر) است.
به این ترتیب معلوم می شود که اولا:
ماهیت این شیء در تحت کدام جنس واقع است؛( مثلا آیا از زمره حیوانات است یا نباتات«گیاهان) یا فلزات یا مصنوعات یا کیفیات یا اشکال هندسی یا امور دیگر) و ثانیا:
وجه امتیاز و صفت ذاتی شیء که آن را از دیگر مشترکات آ» جدا می کند(یعنی فصل آن)، چیست.

به طور کلی باید به یک نکته توجه داشت و آن این که در حد( چه تام و چه ناقص)، فصل قریب حتما باید ذکر شود. زیرا این فصل قریب است که حقیقت کامل و تمام هر چیز را بیان می کند.
اصل لغت حد به معنی منع است و در وجه تسمیه آن گفته اند: "به این سبب که تعریف به حد، مانع خروج افراد و دخول اغیار می شود."

چند نکته!

1- باید توجه داشت که آوردن و ذکر جنس قریب، ما را از ذکر اجناس و فصول بعید، مستغنی می سازد؛ زیرا تمام اجناس بعید و فصول بعید، در جنس قریب مندرج و منطوی است.
مثلا در مفهوم حیوان(که جنس قریب انسان است)، جسم، جسم نامی و جوهر که اجناس و فصول بعید انسان می باشند، همه مندرج هستند و حیوان به دلالت تضمن، بر همه آن ها دلالت دارد.

2- چون هر چیز تنها یک جنس قریب و یک فصل قریب دارد، بنابراین فقط یک حد تام دارد و بر همین اساس، تعریف منطقی دقیق و کامل و بی عیب هر چیز(که همان حد تان آ» است)، یکی بیشتر نیست.

3- حد تام هم در مقام مفهوم و هم در مقام مصداق، با معرَّف مساوی است و برای همین مانند دو لفظ مترادفند. (بر خلاف حد ناقص که در مقام مفهوم با معرَّف مساوی نیست.)

4- حد تام، دلالت مطابقی بر معرَّف دارد.

5- آوردن حد تام برای اشیاء و امور، در نهایت دشواری و صعوبت است؛ چرا که ممکن است بجای جنس، (اشتباها) عرض لازم گرفته شود و یا بجای فصل، عرض خاص آورده شود.
از همین رو، ابن سینا بر دشواری این نوع تعریف، تاکید می ورزد و آن را برای آدمی تقریبا ناممکن می داند.


تعداد بازدید ها: 34972


ارسال توضیح جدید
الزامی
big grin confused جالب cry eek evil فریاد اخم خبر lol عصبانی mr green خنثی سوال razz redface rolleyes غمگین smile surprised twisted چشمک arrow



از پیوند [http://www.foo.com] یا [http://www.foo.com|شرح] برای پیوندها.
برچسب های HTML در داخل توضیحات مجاز نیستند و تمام نوشته ها ی بین علامت های > و < حذف خواهند شد..