نگاه کلی
بی‌کربنات سدیم (
NaHCO3 )، نمک یک سدیمی اسیدکربنیک می‌باشد. این ترکیب ، در بین عموم مردم به
جوش شیرین معروف است و معمولا در ترکیب خمیر نان ، برای متخلخل کردن نان استفاده می‌شود. معمولا به صورت
پودر سفید یا به صورت
کریستالی یافت می‌شود. این ترکیب بدون بو و طعم می‌باشد و دارای قلیائیت ناچیزی است و به عنوان یک آنتی اسید ، برای کم کردن اسید معده و درمان سوزش آن بکار می‌رود.
بی‌کربنات سدیم ، جاذب رطوبت و بوگیر خوبی می‌باشد و از جعبه‌های حاوی این ترکیب می‌توان در یخچال ، برای جذب بو استفاده کرد.
روش تهیه
بی‌کربنات سدیم بطور طبیعی در چشمه‌های
آب معدنی یافت می‌شود و به صورت مصنوعی هم سنتز می‌شود. با عبور دادن گاز
CO2 از داخل محلول جوشان کربنات سدیم خالص یا محلول هیدروکسید سدیم ، بی‌کربنات سدیم به صورت رسوب ته‌نشین می‌شود. بی‌کربنات سدیم همچنین به عنوان فراورده فرعی در
فرآیند سالوی تهیه می‌شود. در این فرآیند ،
کلرید سدیم با
آمونیاک و
دی‌اکسید کربن وارد واکنش می‌شود و بی‌کربنات سدیم به صورت رسوب ته‌نشین می‌شود که رسوب را بعد از صاف کردن و خشک کردن در اثر حرارت به کربنات سدیم تبدیل می‌کنند.
خواص
بی‌کربنات سدیم در
آب می‌تواند به عنوان
اسید یا
باز رفتار کند. رفتار اسیدی آن ، ناشی از وجود
هیدروژن در ترکیبش می‌باشد. در صنایع مختلف به عنوان آزادکننده
CO2 کاربرد دارد. در اثر حرارت تا 50 درجه سانتی‌گراد یا واکنش با اسیدها ،
CO2 آزاد می‌کند.
NaHCO3 + HCl ----> NaCl + H2O + CO2
10.3gr از این ماده ، در 100 گرم آب حل می‌شود. اما در
اتانول به مقدار کم محلول می‌باشد.
کاربرد
بیشترین استفاده از بی‌کربنات سدیم ، در
تهیه انواع بکینگ پودر می‌باشد. مقدار اضافی از خمیر جوش شیرین ، بطور مؤثر در پاک کردن و سائیدن سطوح می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. استفاده از این ماده در ترکیب خمیر دندان به رفع تدریجی لکه‌های دندان و سفید شدن آنها کمک می‌کند. در صنایع غذایی ، تولید نوشابه‌های گازدار به عنوان منبع CO
2 ، صنایع پاک کننده‌های خانگی و در کپسولهای خاموش کننده آتش بکار می‌رود.
همچنین به عنوان باز دارنده در
مواد منفجره استفاده می‌شود. در
صنعت نساجی برای عمل آوردن نخهای پشمی و ابریشمی استفاده می‌شود. همچنین می‌تواند به عنوان پاک کننده و ساینده ملایم در صورتی که ایجاد حساسیت نکند برای زیبایی پوست بکار رود.
ایمنی
بلعیدن این ماده بدون ضرر می‌باشد، مگر اینکه به مقدار خیلی زیاد باشد. استنشاق آن ممکن است سبب سوزش بینی یا گلو شود. در اثر تماس با پوستهای حساس ، ممکن است باعث خارش یا سوزش پوست شود. در اثر تماس با
چشم ، ممکن است سبب ایجاد سوزش و سرخی در چشم شود.
مباحث مرتبط با عنوان
