مقدمه
تیره گزنه به
راسته گزنه تعلق دارد. گیاهان این راسته علفی یا درختانی با برگهای منفرد یا متقابل و گوشوارکدار با گل آذینهای گرزن و گلهای نرماده یا تک جنس هستند. راسته گزنه دارای 4 تیره است که بیشتر به چهار طایفه از یک تیره شباهت دارند. اختصاصات و صفات کلی و مشترک این 4 تیره در وجود شیرابه یا لاتکس در اندامها ، وضع خاص
میله پرچمها ، تعداد برچهها و بالاخره شکل تخمک و نوع میوه است.
مشخصات تیره گزنه Urticaeae
گیاهان این تیره عموما علفی ، بندرت به صورت درختچه و درختی هستند. برگهای آنها گوشوارک دار با رگبرگهای پری شکل منفرد یا متقابل هستند. معمولا گلها تک جنس و دارای 5 کاسبرگ و 4 پرچم متقابل با کاسبرگها هستند. در تیره گزنه گل آذین به شکل گرزنهای مجتمعی است که از مجموع آنها سنبل گرزنهای متراکم بوجود میآید. مادگی شامل یک برچه با یک تخمک مستقیم و ایستاده است. میوه تقریبا همیشه به صورت یک فندقه است.
از اختصاصات تشریحی گیاهان این تیره یکی وجود
سیستولیت در یاختههای بشره و دیگری داشتن یک حلقه فیبر کم و بیش چوبی شده در منطقه دایره محیطیه است. داشتن کرکهای گزنده در سطح برگ یا ساقه نیز یکی دیگر از صفات مهم برخی از جنسهای این تیره است. تقریبا فقدان لولههای شیرابهای در تمام گونهها یکی دیگر از صفات منفی این تیره است.تیره گزنه دارای 40 جنس و در حدود 500 گونه است که اکثر آنها در آمریکا ، هند ، مالزی و نواحی حارهای میرویند. در آفریقا و اروپا گونههای این تیره بسیار نادر است.
تیره گزنه در ایران
جنس اورتیکا یا گزنه
در گروه گزنده این تیره سطح برگ و ساقه آنها از کرکهای گزنده پوشیده شده است و در ایران سه گونه دارد. یکی
اورتیکا دیوئیکا یا گزنه دوپایه که بیشتر در نقاط مرطوب میروید و دارای برگهای ساده و دندانهدار است. دیگری اورتیکا کانابینا که دارای برگهایی با پهنک تقسیم شده است. از انواع دیگر گزنه یکی
اورتیکا پیلولی فرا است که گل آذین متراکم ، کروی و کلافه مانند آن در دو طرف ساقه قرار دارد.
جنس پاریه تاریا
این جنس دارای پنج گونه غیر گزنده است. یکی از آن دو ،
پاریه تاریا ژودایکا است که مخصوص ارتفاعات و شکاف دیوارههای سنگی کوههاست و دیگری
پاریه تاریا افی سینالیس که مخصوص کف جنگلهای مناطق مرطوب شمالی است.
جنس فورس کاه له آ
این جنس در ایران فقط یک گونه دارد. گلهای آن تک جنس هستند و در پوششی از گریبان کرکدار که شامل 4 تا 6 اندام برگی است به تعداد زیاد قرار دارند. گلهای نر دارای یک پرچم و معمولا در اطراف گریبان قرار دارند. همچنین یک گلپوش برگی شکل دارند که در قسمت پایین لوله مانند است و در بالا تقریبا شامل یک لبه است. گلهای ماده برخلاف گلهای نر در وسط گریبان دو برگی قرار دارند. برگها متناوب و د رطرفین دارای دو گوشوارک آزاد هستند. گونه منحصر به فرد این جنس فورس
کاه له آ تناسیسیا است و در سواحل خلیج فارس میروید.
طایفه های تیره گزنه
- طایفه اورره: دارای کرکهای گزنده و یک جنس به نام اورتیکا است.
- طایفه بوهه مریه: فاقد کرکهای گزنده ، در گل ماده گلپوش تقریبا بهم پیوسته و فیبر منطقه پوستی نمو و قطری فوقالعاده دارد.
- طایفه پاریه تاریه: فاقد کرکهای گزنده ، در گلهای ماده گلپوش مجزا ، گلهای نر و ماده در کنار برگهای گرزنهای کروی شکل را تشکیل میدهند.
مباحث مرتبط با عنوان
