دید کلی
عمل تکلم نه تنها با دخالت
دستگاه تنفسی انجام میشود بلکه به دخالت مراکز و اندامهای زیر نیز نیاز دارد.
- مراکز اختصاصی کنترل عصبی تکلم در قشر مغز
- مراکز کنترل تنفس در مغز
- تشکیلات مربوط به ادای کلمات و تشدید اصوات در دهان و حفرههای بینی
تکلم از دو عمل مکانیکی تشکیل میشود:
عمل تولید اصوات (Phonation) که بوسیله
حنجره به انجام میرسد و
عمل ادای کلمات (articulation) که بوسیله تشکیلات دهان صورت میگیرد.
عمل تولید اصوات
حنجره
حنجره بطور اختصاصی برای عمل کردن به عنوان یک دستگاه ارتعاش کننده سازش پیدا کرده است. عنصر ارتعاش کننده چینهای صوتی است که بطور معمول
طنابهای صوتی نامیده میشوند. طنابهای صوتی از جدارهای جانبی حنجره به سوی مرکز
گلوت برآمدگی دارند و توسط چندین عضله خاص خود حنجره کشیده شده و در جای خود نگهداری میشوند.
چینهای صوتی
در جریان تنفس طبیعی ، چینها کاملا باز هستند تا عبور آسان هوا را امکانپذیر سازند. هنگام
تولید صوت ، چینها به یکدیگر نزدیک میشوند بطوریکه عبور هوا از بین آنها موجب ارتعاش خواهد شد. ارتفاع یا فرکانس ارتعاش بطور عمده بوسیله میزان کشیده شدن چینها و همچنین توسط اینکه چینها تا چه حد به یکدیگر نزدیک هستند و نیز جرم لبههای آن تعیین میشود.
دخالت رباط و غضروفها در تولید اصوات
در داخل هر چین یک رباط ارتجاعی قوی موسوم به رباط صوتی وجود دارد. این رباط در طرف جلو به
غضروف بزرگ
تیروئید متصل شده است که همان غضروفی است که در سطح قدامی گردن برآمدگی دارد و "
سیب آدم" نامیده میشود. در طرف عقب ، رباط صوتی به زواید صوتی دو
غضروف آرتینوئید متصل شده است. هم غضروف تیروئید و هم غضروفهای آرتینوئید به نوبه خود از طرف پایین با غضروف دیگری به نام
غضروف کریکوئید مفصل شدهاند. چینهای صوتی میتوانند توسط چرخش به جلوی غضروف تیروئید یا چرخش به عقب غضروفهای آرتینوئید تحت کشش قرار گیرند و این اعمال توسط عضلاتی فعال میشوند که از غضروف تیروئید و غضروفهای آرتینوئید به غضروف کریکوئید کشیده شدهاند.
عمل عضلات در تولید اصوات
عضلات واقع در داخل چینهای صوتی در طرف خارج رباطهای صوتی یعنی عضلات تیروآرتینوئید میتوانند غضروفهای آرتینوئید را به طرف غضروف تیروئید بکشند و لذا چینهای صوتی را شل کنند. همچنین باریکههایی از این عضلات میتوانند شکل و جرم لبههای چینهای صوتی را تغییر داده و آنها را جهت صدور اصوات با
فرکانس زیر به صورت تیز درآورده و برای صدور
اصوات بمتر به صورت دیگر در آورند. سرانجام چند گروه دیگر از عضلات حنجرهای کوچک بین غضروفهای آرتینوئید و غضروف کریکوئید قرار دارند و میتوانند این
غضروفها را به طرف خارج بچرخانند یا قاعده آنها را به طرف یکدیگر بکشند یا از هم دور کنند و به این ترتیب شکلهای مختلف چینهای صوتی را تولید کنند.
ادای کلمات و تشدید صوت
سه اندام اصلی ادای کلمات عبارتند از: لبها ،
زبان و کام نرم. اندامهای تشدید کننده اصوات (resonator) شامل
دهان ،
بینی ، سینوسهای بینی ،
حلق و حتی
قفسه سینه هستند. به عنوان مثال ، عمل تشدید کنندههای صوتی بینی بوسیله تغییر حالت صدا هنگام سرماخوردگی شدید که
مجاری هوایی ورودی به این تشدید کنندهها را مسدود میکند، قابل نشان دادن است.
چرا بعضیها لکنت زبان دارند؟
بسیار دیدهایم که بعضیها به هنگام صحبت ،
لکنت زبان دارند یعنی زبانشان بر سر برخی از حروف گیر میکند. کندی زبان در جایی پیش میآید که دستگاههای تکلم انسان دچار پارهای از مشکلات است. از این رو ، ادای کلمات ناگهان به مانع برخورد میکند و پیوسته مکثی در میان صحبت روی میدهد. لکنت زبان انواع گوناگون دارد. گاهی فقط به این صورت است که انسان نمیتواند به راحتی پارهای از حروف را ادا کند. در مراحل شدیدتر عضلههای زبان ، گلو ، صورت و حتی برخی از عضلههایی که به
دستگاه تنفس مربوط هستند به نوعی تشنج مبتلا هستند.
پیش از سن 5 - 4 سالگی بندرت معلوم میشود که کودک لکنت زبان دارد. کندی زبان بر اثر برخی اختلالهای بدنی یا آشفتگیهای روانی در انسان رخ میدهد. درمان لکنت زبان باید بوسیله روانشناس و متخصص مربوطه انجام شود. این نکته نیز بسیار قابل توجه است که نباید
مبنای عاطفی را در کند زبانی نادیده گرفت.
مباحث مرتبط با عنوان
