اطلاعات اولیه
قارچها به طریق غیرجنسی و جنسی تکثیر مییابند. زادآوری غیرجنسی در قارچها رایجتر بوده در صورتی که تولید مثل جنسی ممکن است فقط یکبار در سال اتفاق بیافتد. در تولید مثل غیرجنسی تلفیق
هستهها صورت نگرفته و نوترکیبی بوجود نمیآید. فرزندان خیلی شبیه به سلول مادری میباشند. در صورتی که تولید مثل جنسی تلفیق گامتها الزامی بوده ترکیب گامتها صورت میگیرد و با تلفیق هستهها
نوترکیبی ژنتیکی صورت میگیرد. بنابراین نتایج از نظر ژنتیکی از والدین خود متفاوتند.
تولید مثل غیر جنسی
قطعه قطعه شدن
در اثر قطعه قطعه شدن ریسه ، قطعات هیف یا ریسه در شرایط مطلوب رشد کرده و نسل جدیدی را بوجود میآورند. این روش در طبیعت بسیار رخ میدهد. همچنین برای تکثیر قارچها در آزمایشگاه از این روش استفاده میشود.
جوانه زدن
روش جوانه زدن در
مخمرها بسیار رایج است. هنگام جوانه زدن ، یک برآمدگی در یاخته مادر ، بر اثر کشیده شدن دیواره یاختهای ، بوجود میآید. هسته به دو نیم تقسیم شده و یک نیمه آن وارد جوانه میگردد. جوانه یا یاخته دختر بوجود آمده سپس از یاخته مادر جدا میشود. در بعضی موارد ، جوانه از یاخته مادر جدا شدن و خود به همان طریق مذکور جوانه دیگری را ایجاد میکند.
تقسیم دو تایی
این روش تولید مثل در
باکتریها متداول است. ولی در بعضی از مخمرها تکثیر به صورت تقسیم دوتایی انجام میشود. در این روش ، یاخته مادر به دو یاخته دختر مبدل میگردد.
تشکیل اسپور
قارچها عمدتا از طریق تشکیل اسپورها تکثیر مییابند. رنگ اسپورها از سفید تا سبز ، زرد ، قرمز ، قهوهای و سیاه تغییر میکند. اسپورها وقتی در شرایط مساعد قرار میگیرند رشد یافته به نام لوله تندش (
germtube) ایجاد میکنند. رشد هیف از بخش انتهایی آن انجام میگیرد. اسپورها در
قارچهای آبزی دارای تاژک میباشند. و
دیواره سلولی نازکتری دارند. در صورتی که در قارچهای خشکیزی دیواره سلولی ضخیم تر بوده و ممکن است از سه لایه آندوسپور ، اپی اسپور ، پری اسپور تشکیل شود.
از نظر ساختمان سلولی شبیه به سایر سلولهای قارچی بوده دارای
هسته ،
میتوکندریهای بزرگ ،
شبکه آندوپلاسمی ،
واکوئل و مواد غذایی ذخیرهای در فرم
گلیکوژن و
چربی دارند. اسپورها معمولا در داخل محفظهای به نام اسپورانژیوم تشکیل میگردند. اسپورانژیومها روی هیف تخصص یافتهای به نام اسپرانژیوفور قرار میگیرند.
!!تشکیل کنیدی
کنیدیها نیز از عوامل تکثیر غیرجنسی در قارچها بوده کنیدیها ممکن است در کنار یا انتهای هیف مخصوصی به نام کنیدیوفور تشکیل گردند. که به عوامل تشکیل شده کیندیوم اطلاق میگردد. کیندیومها یا کیندیها در درون یا سطح ساختمانهای خاصی نیز ممکن است تشکیل گردد. کیندیها ممکن است در داخل یک
پیکنیدیوم تشکیل گردد. پیکنیدیوم ساختمان کوزه مانندی است که در داخل آن کیندیها و کیندیوفورها قرار میگیرند. به کیندیهای حاصله
پیکنیدیواسپور نیز اطلاق میگردد.
کیندیها ممکن است در سطح اندام بشقاب مانند و تختی به نام
آسروولوس تشکیل گردند. آسروول در محل آلودگی تشکیل میگردد و بعد از تکمیل رشد باعث پاره شدن اپیدرم میگردد. در سطح این اندام بشقاب مانند تراکم فراوانی از کیندیوفورها قرار میگیرد و در داخل آنها هم کنیدیها تشکیل میگردد. کیندیها ممکن است روی ساختمان به نام
اسپورودوچیوم تشکیل گردد. اسپورودوچیوم در محل آلودگی تشکیل میشود و ساختمان پف کرده و بالش تک مانندی دارد و خیلی شبیه آسروول میباشد. اسپرودوچیوم موجب پاره شدن مشخص اپیدرم نمیشود.
تکثیر بوسیله هاگ
معمولیترین نوع تولید مثل غیر جنسی در قارچها تولید
هاگ است. در تعریف به هر ذره کوچک زایشی که از هیف یا از یاخته مولد هاگ جدا شده و به نسل جدیدی تبدیل شود هاگ گفته میشود. انواع هاگها عبارتند از:
اسپورانژیوسپور ،
کلامیدو سپور و
آتروسپور.
تولید مثل جنسی در قارچها
در تولید مثل جنسی حضور گامتها الزامی است. گامتها معمولا در داخل ساختمانهایی به نام گامتانژ تشکیل میگردند. اگر گامتها از یک ریسه حاصل شوند چنین قارچهایی را
هموتالیک گویند ولی اگر گامتها از هیفهای مختلف نتیجه گردند
هتروتالیک نامیده میشوند. یکی شدن گامتها در سه مرحله انجام میگیرد:
- پلاسموگامی (اتحاد پروتوپلاسمهای سلولی)
- کاریوگامی
- اتحاد کروموزومها یا ژنها
پلانوگامی
در این روش گامتها یا سلولهای جنسی متحرک و تاژکدارند. این روش تلفیق بیشتر در قارچهای آبزی دیده میشوند و برای انجام عمل پلانوگامی وجود آب الزامی است. زیرا گامتهای تاژکدار در حضور آب فعالند.
گامتانژی
در این حالت سلولهای جنسی متحرک نیستند دو گامتانژ در محل اتصال و از طریق سوراخی که ایجاد میگردد هستههای نر در گامتانژ ماده وارد میگردد گامتانژ ماده یک اندام متورم و پایهدار میباشد که به آن
ائوگونیوم اطلاق میگردد. هستههای داخل ائوگونیوم را ائوسفر گویند.
آنتریدیوم استوانهای شکل بوده و معمولا پایهدار میباشد. هستههای نر داخل آنتریدیوم جای دارند. هستههای داخل آنتریدیوم از طریق سوراخ ایجاد شده بین دو گامتانژ در ائوگونیوم وارد شده و با ائوسفر ترکیب و ساختمانی به نام ائوسپور ایجاد میگردد. این روش تکثیر غالبا در
ائومیستها دیده میشود.
گامتانژیوگامی
در این حالت دو گامتانژ در تماس باهم قرار میگیرند دیواره تماس از بین میرود و محتویات هر دو اعم از
هسته و
سیتوپلاسم باهم مخلوط میگردند. در
کپک نان تکثیر جنسی به این طریق انجام میگیرد. در هیف میسیلیومی که از نظر ژنتیکی متفاوتند باهم تماس پیدا میکنند این هیفها را زیگوفور مینامند. در بخش انتهایی زیگوفورها ساختمانهایی به نام پروگامتانژ شکل میگیرد. پروگامتانژ از ابتدا به انتهای هیف متصل بوده و با افزایش اندازه به تدریج از هیفهایی که از آن بوجود آمدهاند دور میشوند. دیواره عرضی تشکیل میگردد و گامتانژها شکل میگیرند.
دیواره بین گامتانژها از بین رفته محتویات آنها باهم خلوط میگردد. از اختلاف آنها زیگواسپور تشکیل میگردد زیگواسپور حجیم گشته دیواره آن ضخیم تر شده زیگواسپور ممکن است وارد مرحله نهفتگی شود که این مدت چند ماه طول میکشد. زیگواسپور پس از دوران نهفتگی ممکن است تندش یافته و تشکیل هیف دهد یا ممکن است مستقیما تشکیل اسپورانژ دهد.
اسپرماتیزیشن
این روش تکثیر اغلب در
آسکومیستها و
بازیدمیستها رایج است. نقش سلول جنسی نر را سلولهایی به نام اسپرماتیوم بر عهده دارند. اسپرماتیومها بر رویاسپورماتوفورها ممکن است تشکیل گردد. اسپرماتیومها و اسپورماتوفورها در داخل ساختمان کوزهمانندی به نام پیکنیوم تشکیل میگردد. نتیجتا به اسپرماتیومهای حاصل پیکینواسپور اطلاق میگردد. نقش گامت ماده را هیفی به نام هیف پذیرنده بر عهده دارد. هیف پذیرنده آغشته به ماده چسبناک یا شهد بوده این هیف در دهانه پیکینوم قرار میگیرد. اسپرماتیوم از طریق
حشرات ،
باد یا
آب به هیف پذیرنده انتقال مییابد.
سوماتوگامی
در این روش اندام جنسی خاصی بوجود نمیآید بلکه دو تا هیف رویشی باهم تلاقی پیدا میکنند و تبادل هسته صورت میگیرد. پدیده سوماتوگامی شبیه به پدیده هم دهانی یا آنوستوموز میباشد که در برخی از موجودات جانوری مثل
پارامسی دیده میشود این روش تکثیر نیز در آسکومیستها رایج است.
مباحث مرتبط با عنوان