در این تعاریف بر بنیان اصول و قواعد
روانشناختى به تحلیل دین و پدیدههاى دینى پرداخته شده است.در این نوع تعاریف، تاکید بر امور فردى، منافع شخصى و جنبههاى اخلاقى بیش از هر امر دیگرى کاملا مشهود است .
- پروفسور ویلیام جیمز در انواع تجربه دینى ، دین را به معناى احساسات ، اعمال و تجربیات هر یک از افراد بشر در خلوت خودشان دانسته است .
و در جای دیگر می نویسد:
- دین عبارتست از حس شورمندانه حمایت دیدن .
- آلبرت رویه، یکى از مورخان ادیان، دین را بیش از هر چیز مبتنى بر نیاز بشر در پى بردن به یک ترکیب هماهنگ بین سرنوشت خودش و عوامل مؤثر مخالف در جهان مىداند.
امانوئل کانت نیز با تأکید بر جنبه اخلاقی دین می نویسد:
- دین عبارتست از تشخیص همه تکالیف و وظایف آدمی به عنوان دستورات الهی .
رابرت هیوم می گوید:
- از دیدگاه روانشناسى، دین یک فعالیت فکرى، احساس و یک عمل ارادى است و سپس دین را چیزى بیش از یک تجربه ذهنى صرف مىداند. او مىگوید: به طور کلی میتوان این گونه تعریف نمود که:
- دین جنبه ای از تجربیات و از جمله افکار، احساسات و فعالیتهای فرد است که به آن وسیله کوشش میکند تا در رابطه با آنچه الهی می پندارد، زندگی کند. لذا دین همواره اشاره به یک موضوع مورد پرستش و ایمان دارد .
البته گاهی در این دیدگاه تعاریفى نیز دیده مىشود که از موضع نفى و انکار، همه ادیان را محکوم و آنها را محصول
تخیلات موهوم،
تعصب ، افکار موروثى و یا
جهل تلقى مىکند.
دین در نزد این افراد با تعابیرى مانند
یک ترس مبهم از قواى نامرئى و یا
فر وحشت و هراس تعریف مىشود.
- تحلیلهای فروید نیز درباره دین ارائه داده است در ردیف همین دیدگاهها قرار دارد.
- تحلیل اساطیرى وحى را نیز مىتوان یکى دیگر از این موارد به حساب آورد . و دیگر تعاریف...
منابع
1- هیوم، رابرت، ادیان زنده جهان، ص21-26
2- الیاده،میرچا، دین پژوهی،ج2 ، ص61
3- همو، همان، ج 2، مقاله روانشناسى دین، ص 301
4- علیزاده، بیوک، حیات تعقلى اسلام، ص 84
5- جوادى آملى، عبدالله، شناختشناسى در قرآن، ص 154
