منو
 کاربر Online
663 کاربر online

ترشیری در ایران

تازه کردن چاپ
علوم طبیعت > زمین شناسی > زمین شناسی ایران
(cached)

مقدمه

در ایران همانند دیگر نقاط جهان، سنوزوییک از 65 میلیون سال پیش و پس از رخداد کوهزایى جهانى لارامین آغاز شده است و شامل دو دوره ترشیرى و کواترنرى است. جدا از رویداد زمین‎ساختى و تحولات ژئودینامیکى، از نگاه زیستى نیز مرز مزوزوییک و سنوزوییک با ناپدید شدن خزندگان بزرگ، آمونیت‎ها، بلمنیت‎ها و بسیارى از موجودات ذره‎بینى مشخص می‎شود.
رخداد لارامین یکى از رویداد‎هاى زمین‎ساختى اثر‎گذار بر زمین‎شناسى ایران است که در اثر آن ضمن به هم‎رسیدن صفحه‎هاى جدا مانده و بسته شدن زمیندرز‎ کهن (به جز مکران) حوضه‎هاى رسوبى مستقل سنوزوییک ایران شکل گرفته‎اند.

ترشیری در البرز

در البرز، رخداد لارامین سبب شده است تا دامنه شمالى از دامنه جنوبى جدا شود به همین رو نهشته‎هاى سنوزوییک بخش شمالى ایران در دو حوضه رسوبى مستقل انباشته شده‎اند. در بخش شمالى البرز،کهن‎ترین نهشته‎هاى سنوزوییک، ردیف‎هاى دریایى میوسن هستند که رخساره پاراتتیس دارند و نشانگر پیش‎روى دریایى میوسن پس از یک دوره خروج طولانى است. شرایط دریایى میوسن البرز شمالى، کم و بیش تا زمان کواترترنرى ادامه داشته است. در بخش جنوبى البرز، پس از دوره‎هاى فرسایشى و انباشت آواری‎هاى پالئوسن (کنگلومراى فجن) زمین با دریاى کم ژرفایى پوشیده شده که محل مناسبى براى ته‎نشست سنگ‎آهک‎هاى نومولیت‎دار ائـوسن پیشین، (سازند زیارت)، و توفیت‎هــاى سبز ائوسن میانـى ( سازند کرج) بوده است. در مرز ائوسن – الیگوسن، رخداد زمین‎ساختى پیرنئن موجب خروج گسترده البرز جنوبى شده است به همین‎رو سنگ‎هاى الیگوسن و حتى نئوژن البرز جنوبى گسترش بسیار محدود دارند و اغلب ردیف‎هاى انباشته شده در حوضچه‎هاى بین کوهى با شرایط اکسیدى هستند. رخداد زمین‎ساختى مرز میوسن – پلیوسن (فاز آتیکن) ضمن اثر‎گذارى بر فراخاست و مورفوتکتونیک البرز، سبب شده تا نهشته‎هاى پلیوسن البرز انباشته‎هاى کنگلومرایى (سازند هزار دره) باشند که در کوهپایه‎هاى جنوبى البرز به ویژه در حد فاصل قزوین تا سمنان رخنمون دارند. همانند زمان پلیوسن، در زمان کواترنرى نیز شرایط رسوبى البرز جنوبى از نوع رودخانه‎اى سیلابى است که حاصل آن فرسایش شدید بلندی‎ها و پر شدن سریع گودی‎ها است.

ترشیری در ایران مرکزی

در ایران مرکرى ، بیشتر سنگ‎هاى پالئوسن انباشته‎هاى کنگلومرایى حاصل از چرخه‎هاى فرسایشى رخداد لارامین هستند. سنگ‎هاى ائوسن گاهى نشانگر تکاپوهاى آتشفشانى و گاهى انباشته‎هاى فلیش گونه‎اند که در حاشیه قاره‎ها انباشته شده‎اند. عملکرد رخداد پیرنئن موجب برقرارى محیط‎هاى اکسیدى – قاره‎اى محدود شده به همین‎رو سنگ‎هاى الیگوسن ایران مرکزى گسترش محدود دارند و بیشتر از نوع مارن – سنگ ماسه و کنگلومرا هستند (سازند سرخ پایینى) که رنگ سرخ دارند. پس از رخداد پیرنئن ، در اواخر الیگوسن بخش باخترى ایران مرکزى (قم، ماکو، آذربایجان، تفرش، کاشان 000) با دریاى پیشرونده الیگوسن - میوسن پوشیده شده است. سنگ‎هاى این دریاى پیش‎رونده کربنات‎هاى سکویى نوع رمپ‎اند (سازند قم) که در محیط‎هاى کم‎ژرفا انباشته شده‎اند و نشان می‎دهند که در این زمان (الیگوسن – میوسن ) قسمت‎هاى غربی ایران مرکزى زیر دریاى پیشرونده‎اى بوده است که به احتمال از زاگرس به این ناحیه آمده است. سنگ‎هاى نئوژن ایران مرکزى انباشته‎هاى قاره‎اى – اکسیدى هستند و نشانگر آنند که از میوسن پیشین، با پسروى دریا، محیط‎هاى قاره‎اى حاکم شده که تا زمان پلیوسن و حتى کواترنر ادامه یافته است.

ترشیری در زاگرس

در پهنه زاگرس سنگ‎هاى پالئوژن به سه رخساره ساحلى (سازند ساچون)، سکویى (سازند جهرم) و ژرف (سازنده پابده) هستند که نشانگر شرایط و ژرفاى متفاوت محیط رسوبگذارى پالئوژن زاگرس می‎باشند. در ائوسن میانى، در اثر رخداد پیرنئن، دریا از نواحى ساحلى و سکویى پس نشسته در حالى که در تراف‎ها رخساره‎هاى ژرف سازند پابده به انباشت خود ادامه می‎داده‎اند. سنگ‎هاى الیگوسن – میوسن پیشین زاگرس، حتى در نواحى سکویى، کربنات‎هاى کم ژرفا است (سازند آسمارى) که به بازگشت دوبارة دریا و پوشیده شدن نواحى سکویى اشاره دارد. ردیف‎هاى میوسن پیشین – پلیوسن زاگرس (گروه فارس) معرف انباشتگى رسوب‎هاى همزمان با کوهزایى هستند که در یک دریاى پسرونده به سمت جنوب باخترى ته نشست شده‎اند. خروج گسترده زمین در زمان پلیوسن سبب شده تا پسروى دریاى نئوژن، در زمان پلیوسن در بیشترین مقدار باشد به همین رو سنگ‎هاى پلیوسن زاگرس انباشته‎هاى کنگلومرایى (سازند بختیارى) هستند.

ترشیری در کپه داغ

در شمال شرقی ایران (کپه داغ) در آغاز سنوزوییک، رخداد لارامین همچنان سبب پسروى دریا و انباشت نهشته‎هاى قاره‎اى پالئوسن (سازند پسته لیق) شده است. ولى، از اواخر پالئوسن به طور محلى (سازند چهل کمان) و از ابتداى ائوسن به طور سراسرى محیط دریایى سازند خانگیران برقرار شده است. در مرز تقریبى ائوسن – الیگوسن، عملکرد رخداد پیرنئن سبب خروج گسترده و پس نشست دریا براى همیشه از کپه داغ گردیده به همین رو سنگ‎هاى نئوژن این ناحیه، ته نشست قاره‎اى – اکسیدى هستند که گسترش بسیار محدود دارند.

ترشیری در مکران

در کوه‎هاى شرق ایران، پس از رخداد لارامین، حوضه‎هاى فلیشى شکل گرفته‎اند که تا زمان ائوسن میانى دوام داشته‎اند ولى در این زمان در اثر برخورد نهایى صفحه‎هاى لوت و افغان، دریا به طور گسترده و براى همیشه به سمت جنوب پسروى کرده است. در حوضه مکران، نهشته‎هاى پالئوسن به رخساره‎هاى گوناگون خشکى، دریایى کم ژرفا و دریایى ژرف‎اند که به ویژه انواع ژرف آنها با پوسته‎هاى اقیانوسى همراه‎اند و بخشى از آمیزه‎هاى رنگین مکران را تشکیل می‎دهند. شرایط و ژرفاى دریاى ائوسن مکران تغییرات زیاد داشته است به همین لحاظ واحدهاى سنگ‎چینه‎اى ائوسن به رخساره و نام‎هاى گوناگون‎اند که گاهى با سنگ‎هاى پالئوسن و گاهى با سنگ‎هاى الیگوسن پیوند دارند. نهشته‎هاى الیگوسن مکران رخساره شیلى – ماسه‎اى فلیش‎گونه (واحد انگوران) دارند که پس از رخداد الیگوسن میانى (رویداد ساوین) ته نشست شده‎اند و رسوبگذارى آنها تا میوسن ادامه داشته است. نهشته‎هاى میوسن بالایى مکران، رسوب‎هاى مارنى ژیپس‎دار، سنگ ماسه، شیل و کنگلومرا است که به نام گروه و یا واحد مکران نامگذارى شده‎اند. تغییرات محلى رخساره‎ها سبب شده تا گاهى براى ردیف‎هاى میوسن بالایى- پلیوسن مکران از نام‎هایى همچون کنگلومراى پالمى و یا واحد تاهتون استفاده شود. جدا از سنگ ماسه‎هاى سست کم‎سیمان، بخشى از انباشته‎هاى پلیوسن مکران کنگلومرایى با قطعات بزرگ است که گاهى واحد نهنگ و گاهى کنگلومراى تلخاب نام دارند.

نهشته های کواترنری و ترشیری

نهشته‎هاى کواترنرى ایران، به طور عمده رودخانه‎اى – سیلابى هستند که پهنه‎هاى آبرفتى جوان را می‎سازند. با وجود این در حوضه و حاشیه خزر، نهشته‎هاى کواترنرى دریایى است. در ضمن، در پاره‎اى نقاط ایران سنگ‎هاى کواترنرى از نوع روانه‎هاى بازالتى ، پادگانه‎هاى دریایى، نهشته‎هاى بادى و رسوب‎هاى کویرى است.
جدا از انباشته‎‎هاى رسوبى، در نتیجه فشارش و تنش‎هاى وابسته به دو رخداد کوهزایى آلپ میانى و پایانى، بخشى از سنگ‎هاى سنوزوییک ایران معرف تکاپوهاى ماگمایى هستند که به صورت روانه‎ها و خاکسترهاى آتشفشانى و یا توده‎هاى نفوذى، به ویژه در صفحه ایران رخنمون دارند. فراوانى سنگ‎هاى ماگمایى سنوزوییک به اندازه‎اى است که از این دوران به عنوان «دوران ماگماتیسم» ایران یاد می‎شود که گاهى، به ویژه در زمان ترشیرى، تکاپوهاى آتشفشانى همراه با فلززایى است به همین رو از ترشیرى ایران به عنـوان « دوره فلزى» نیز یاد می‎شود.

مقالات مرتبط با عنوان:








تعداد بازدید ها: 15929


ارسال توضیح جدید
الزامی
big grin confused جالب cry eek evil فریاد اخم خبر lol عصبانی mr green خنثی سوال razz redface rolleyes غمگین smile surprised twisted چشمک arrow



از پیوند [http://www.foo.com] یا [http://www.foo.com|شرح] برای پیوندها.
برچسب های HTML در داخل توضیحات مجاز نیستند و تمام نوشته ها ی بین علامت های > و < حذف خواهند شد..