|
|
تعریف تحرک اجتماعی
|
| منظور از تحرک اجتماعی انتقال فرد یا گروه از یک پایگاه اجتماعی به پایگاه اجتماعی دیگر است. |
دیدکلی
جامعه شناسان برای سنجش
تحرک اجتماعی ملاک‌های مختلفی بکار می‌برند که مهمترین و اساسی‌‌ترین آنها
شغل و موقعیت شغلی و تعلیم و تربیت است. از ملاک‌های دیگر دستیابی به
ثروت و
ازدواج را می‌توان نام برد که در درجه دوم اهمیت قرار می‌گیرند.
ملاک‌های تحرک اجتماعی در جامعه روستایی
شغل
یکی از مشخصات
جامعه روستایی سنتی ، پایین بودن میزان تحرک شغلی و اجتماعی است. درجامعه روستایی سنتی بویژه در میان کشاورزان که زمین
منبع اصلی درآمد آنها را تشکیل می‌دهد،
نقش فرد بطور عمده از نوع نقش محول یعنی نقشی است که جامعه برای فرد تعیین می‌کند. می‌توان گفت که نقش فرد از همان آغاز تولد تا حد زیادی مشخص است. شغلی را که دهقان زاده سنتی در آینده احراز خواهد کرد جز در موارد نادر همان شغلی خواهد بود که پدرش در زمان حال عهده‌دار انجام آن است.
بر اثر محدودیت‌های حرفه‌ای در جامعه روستایی سنتی ، شغل فرزند دهقان ادامه شغل پدرش است و این کاری است که از کودکی فرزندان آن را تحت نظر پدران می‌آموزند و پس از سال‌ها کارورزی عملی در آن تجربه و مهارت پیدا می‌کنند و خود مستقلا بکار می‌پردازند و به همین ترتیب همانند پدران خود تجربیاتشان را همراه با سایر
میراث‌های فرهنگی به فرزندان خود منتقل می‌کنند. کندی تحرک اجتماعی در جامعه روستایی سنتی خاصه زمانی که
نظام بزرگ مالکی بر جامعه روستایی حاکم بود، بیشتر مصداق پیدا می‌کرد، زیرا در آن دوره جامعه دارای حالت و وضعیتی جامد و بسته بود و انتقال و حرکت از یک پایگاه اجتماعی به پایگاه اجتماعی دیگر بسیار به ندرت صورت می‌گرفت.
سواد
یکی دیگر از ملاک‌های تحرک اجتماعی در جامعه روستایی تغییراتی است که از حیث آموزش سواد در میان دو نسل پدید می‌آید و این تحرک‌ها را می‌توان از طریق مقایسه وضع سواد دو نسل (پدران و پدربزرگ‌ها) در اجتماعات روستایی مشخص کرد. جدول زیر مقایسه درصد وضع سواد خانواده‌های کشاورز با پدران آنها در چند منطقه روستایی ایران را نشان می‌دهد:
جدول فوق نشان می‌دهد که در اجتماعات روستایی مذکور از لحاظ سواد طی دو نسل تحرک اجتماعی کم و بیش متفاوتی در دو جهت صعودی و نزولی روی داده است.
از ملاک‌های دیگر تحرک اجتماعی ازدواج است. مطالعات نشان می‌دهد که در ازدواج‌ها ، همسان گزینی عمومیت دارد و افراد اغلب همسران خود را در میان طبقه ، گروه اجتماعی خود انتخاب می‌کنند، لکن مواردی نیز وجود دارد که فرد همسرش را در طبقه پائین‌تر یا بالاتر از طبقه خود بیابد و این امر غالبا موجب تحرک اجتماعی فرد می‌شود.
ثروت
امکان دستیابی به ثروت نیز یکی دیگر از عوامل تحرک اجتماعی است. در سال‌های بعد از
اصلاحات ارضی براثر افزایش شدید بهای زمین ، موارد زیادی مشاهده شده است که روستائیان با فروش زمین به بهای گزاف به یکباره ثروت زیادی به دست آورده و تحرک اجتماعی پیدا کرده‌اند.
مباحث مرتبط با عنوان
