ریشه لغوی
واژه چاپ احتمالا از کلمه chappn (چاپنا) که کلمه‌ای هندی است گرفته شده است. ولی عده ای معتقدند که از «چاو» مقولی گرفته شده است
«چاو ، نام نوعی
پول در عصر ایرانیان بوده است). از لغات دیگری که برای چاپ بکار رفته می توان به «طبع» و «باسعه» اشاره کرد.
تعریف چاپ impression
- چاپ به معنی اعم ، فن و صنعت تکثیر صورت نقوش دو بعدی «حروف ، ارقام ، خطوط و تصاویر) بوسیله انداختن اثر این نقوش بر روی کاغذ ، پارچه یا مواد دیگر و بالاخص چاپ مواد خواندنی بر روی کاغذ است.
- در واقع چاپ کردن و پخش کردن (چاپخش) ، پخش عمده ای معنای قلمرو نظر را دربر می گرفت. اما دیگر چاپ مهمترین ابزار نشر نیست و جای خودش را به اشکال دیگری داده است.
تعریف نشر pablication
- عمل چاپ و ارایه یک کتاب یا مدرکی دیگر به عموم که به آن انتشار تیر گویند.
- نشر در واقع تلاتی گاه پدید آورندگان و خوانندگان است.
دید کلی
صنعت نشر کتاب به معنای تولید صنعتی کالایی فرهنگی به نام کتاب است. امروزه شیوه‌هایی که در روند تولید کتاب و
تکثیر آن به کار می رود، کاملا صنعتی است. از اینرو نشر کتاب ، صنعتی است در کنار صنایع دیگر و نه کمتر از آنها. صنعت نشر کتاب در حال گسترش است البته به شرطی که کتاب ، رسانه اطلاعاتی و ارتباطی کار آمدی باشد. به طور کلی انتشار کتاب ، اشاعه گسترده یکی از موثرترین و سهل ترین رسانه‌هاست.
تاریخچه
آغاز نشر را می توان زمانی دانست که اعضای
خط از طبقه و گروه خاصی بیرون آمد و ابزار همدلی جامعه قرار گرفت. البته نظر به معنای واقعی بعد از اختراع چاپ بوجود آمد. به استناد مدارک موجود ، اختراع چاپ به قرن پنجم قبل از میلاد باز می گردد (زمان
هخامنشیان). در این زمان برای امضای اسناد مهرهایی از
چوب تهیه کرده و بکار می‌بردند که می توان آنرا ابتدایی ترین نوع چاپ دانست. عده ای ، ابدع چاپ را به چینیان نسبت می دهند، گویا چاپ در 2 قرن پیش از میلاد ، بصورت تجربی در
تمدن چین کشف شده است.
در دهه 1040م. کیمیاگری چینی به نام
پی شنگ ظاهرا از گل و چسب قالبهایی درست کرده و پخته و با مالیدن آنها به
مرکب به چاپ کتاب اقدام می نمود و به همین جهت ، وی را مبدع راه حل
حروفچینی با حروف متحرک می دانند. البته عده ای دیگر ، معتقدند چاپ بوسیله
یوهانس گوتنبرگ ، زرگر نابغه آلمانی در سال 1439م. اختراع شده است. وی برای چاپ اولین کتابش تحت عنوان «انجیل مقدس 42 سطری» (که به کتاب مقدس وی معروف بود) ، 5 سال زحمت کشید. گوتنبرگ ، اولین
ماشین چاپی خود را «
ماشین فشار پیچی یا چرخی» نام گذاشت که قادر بود 70 یا 100 برگ را در ساعت چاپ کند.
سیر تحولی و رشد
دگرگونی در چاپ و نشر ، پس از گوتنبرگ روندی کند داشت و تا سده هفدهم میلادی تغییر عمده ای در آن رخ نداد. در این قرن ،
یوهان رینمان (Yohan Rynmann) است که در آوگسبورگ آلمان ، پس از آشنایی با چاپ به نشر کتاب روی آورد و حدود 200 کتاب منشتر ساخت. از سده هفدهم به بعد
انقلاب صنعتی باعث و بانی پیشرفت‌های عظیمی در متون چاپ شد. در سده هجدهم ، چاپ به رشد تدریجی خود ادامه داد و در این قرن ،
آمریکا به عنوان کانونی تازه اما پرتوان وارد صحنه نشر جهان شد و تاثیر بسزایی در پیشرفت و نوآوریهای نشر داشت. در قرن نوزدهم ، تحولات چاپ و نشر کتاب به حدی سرعت و کیفیت چاپ را افزایش داد که این قرن را عصر جدید کتاب نامیدند. در قرن بیستم ، عواملی بر چاپ تاثیر گذاشتند که مهم ترین آنها به این شرح هستند:
- سرمایه کافی ناشران
- دانش فنی و مهارتهای تخصصی
- علاقه و دلبستگی فرهنگی
- آرمانها و اهداف
- مناسبات خوب
- مخاطره پذیری و عامل بسیار مهم دیگر در این سده ، رواج کامپیوتر و ظهور پدیده نشر رومیزی و همین طور انقلاب الکترونیک است.
کاربرد کامپیوتر ، چاپ را همانند فعالیتهای دیگر ، به خود وابسته کرده است. امکانات فراوان کامپیوتری برای چاپ و نشر کتاب به حدی است که تصور وابستگی نام چاپ به کامپیوتر پذیرفتنی تر است تا چاپ بدون کامپیوتر. امروزه فعالیتهای اساسی و عمده چاپ در یک جا جمع شده است و اصطلاح نشر رومیزی (desktop publishing) را بر آن نهادند.
روشهای چاپ
شیوه‌های چاپ در جهان از ابتدا تاکنون از چند شیوه اصلی خارج نیست. در بعضی منابع شیوه‌های چاپ را به 3 دسته اصلی تقسیم می کنند.
البته شیوه‌های دیگری نیز استفاده می شود که به آنها نیز می پردازیم.
روزگاری ، رسانه‌هایی از قبیل
رادیو ،
تلویزیون ،
سینما و ... رقبای قدرتمندی برای چاپ و نشر کتاب به شمار می رفتند. ولی امروزه
ناشران موفق به حفظ از طریق نوآوریها و امکانات ویژه ای بدست آمده است. چاپ و نشر کتاب همچنان جای خود را به عنوان مهم ترین رسانه ارتباطی ، روی هم رفته استوارتر از پیش حفظ کرده است. (رشد چاپی رسانه‌ها در سراسر جهان را می توان دلیل بر این مدعا دانست). زیرا که با وجود تمام موانع و مشکلات و رقابت رسانه‌های دیگر ، همچنان به رشد خود ادامه داده و ره آوردهای فنی بسرعت به عرصه
تولید و نشر کتاب راه می یابد. به هر حال چاپ و نشر دوره ای را سپری می کند که همه فنون تولید و نشر ، دستخوش دگرگونی هستند. شاید این دوره سرآغاز عصر جدید دیگری در تاریخ چاپ و نشر باشد.
مباحث مرتبط با عنوان
