مقدمه
این بیماری یکی از بیماریهای مهم
سیبزمینی در دنیا است که معمولا در زمستان و بهار مشهود بوده و اغلب بیش از 20 درصد محصول سیبزمینی که در بازار کشور به فروش میرسد، مبتلا به این بیماری میباشد. این بیماری در 1904 میلادی توسط
پتیویج شناخته شده شناخته شده و به علت ورود بیرویه غدههای سیبزمینی بیمار به ایران ، هم اکنون در اکثر مناطق ، بخصوص در آذربایجان ، اصفهان ، شهرکرد ، کاشان ، تهران و خراسان شایع است.
خسارت این بیماری مخصوصا در سالهای اخیر که برداشت سیبزمینی با ماشین انجام میشود، به علت زخمی شدن غدهها و سهولت نفوذپذیری قارچ عامل بیماری به داخل غده بیشتر است. ضمنا محصولاتی که در انبارهای بسته نگهداری شود، بیش از انبارهای باز آلوده میگردند.
عامل بیماری
دو گونه قارچ
F.roseum و
Fusarium solani عامل عمده آلودگی غدهها میباشد. در بعضی نواحی یک گونه بر نوع دیگر غالب است. ولی دو گونه آن با همدیگر هم اغلب همراه میباشد. F.Solani عامل پیشروی بوده و گونه F.roseum رشد سریعتری دارد و تولید توده میسلیومی سفید نازک و اسپورهای صورتی مینماید، چون رشد F.solani کندتر است، لذا توده میسلیومی متراکمتری ایجاد میکند و با گذشت زمان پیگمانهای ارغوانی در آنها بوجود میآید. حرارت مناسب برای رشد قارچ در محیط کشت 25 - 20 درجه سانتیگراد و برای آلودگی 20 - 10 درجه میباشد.
علائم بیماری
عامل این بیماری ، غدههای انباری و بذری را آلوده میسازد. حدود یک ماه بعد از انبار کردن روی غدهها در محل زخمها ، لکههای قهوهای ریزی پدید میآید و به کندی پیشروی مینماید و پوسته روی لکهها فرورفته، چروکیده و مرکز آنها گاهی در اثر مردن بافت میخشکد و جوشهای حاوی میسلیوم و اسپور ایجاد میگردد. قسمتهای داخلی لکهها قهوهای شده و حاشیه آنها روشنتر است و قسمتهای آلوده خشکیده و از میسلیوم و اسپور پوشیده شده و قسمتهای آلوده مومی میشود.
چنانچه رطوبت نسبی انبار اشباع یا نزدیک به اشباع باشد،
باکتری Erwinia spp به عنوان عامل پوسیدگی درجه دوم از راه لکههای Fusarium وارد شده و پوسیدن را تسریع میکند. سوسپانسیون باکتری و عصاره آن از محلهای پوسیده نرم ترشح میگردد. غدههای بذری از محل زخمها در انبار یا موقع آماده کردن برای کاشت آلوده میشوند. قطعهقطعه کردن غدههای بزرگ بیشتر آلوده میگردد. میسیلیومها اغلب روی سطوح فشرده رشد میکنند و در شرایط مرطوب در اثر رشد باکتریها سبب بدبویی و سیاهشدگی غدهها میگردد. باکتری عامل پوسیدگی نرم نیز از محلهای زخمی شده فوزاریومی نفوذ کرده و آلودگی را تشدید میسازد. چشمهای غدهها در اثر پیشروی بیماری نیز آلوده و فاسد میشوند.
در مزرعه چروکیدگی غدههای آلوده امکان دارد مشاهده نشود، ولی سطح لکهها قهوهای بوده و حفراتی در بافت نکروزه شده زیر آنها ایجاد میگردد. بافت نکروزه شده حشرات و لاروهایی مانند
مگس Seed-corn maggot که ناقل گونههای Erwinia است جلب نموده، که در خاک مرطوب این گونه عامل بیماریزایی ثانوی هستند. گونههای قارچ فوزاریوم و باکتری اروینیا به تنهایی یا متفقا ، مقداری یا کلیه قطعات را آلوده میسازد و رشد بوتهها را به شدت و به مقدار زیاد تقلیل میدهد. گاهی یکی از جوانههای رشد کرده که کوچک بوده، رشد کمی دارد و چند غدهای تولید میکنند که آن هم به سیاهشدگی طوقه مبتلاست.
اپیدمیولوژی
غدههای ارقام مختلف سیبزمینی نسبت بیه ابتلا به F.roseum و F.solani حساسیت متفاوتی دارد، ولی هیچکدام ایمن نیست. چند رقمی نسبت به هر دو گونه متحملاند. غدهها در موقع برداشت نسبت به بیماری تحمل دارند. ولی در مدت انبار کردن حساسیت آنها رو به افزایش میگذارد و در اوایل بهار در موقع کاشت به حداکثر میرسد. ذخیره
سوبرین در
دیواره سلولها مانع آلودگی نمیشود، ولی پوست چنین قدرتی را دارد. حرارت 15 درجه سانتیگراد برای آلودگی مناسب است و حدود 8 روز لازم میباشد که در پوست ایجاد آلودگی شود.
پوسیدگی خشک در رطوبت نسبی زیاد و حرارت ˚15 تا ˚20 سریعتر است. رطوبت نسبی حدود 70 درصد توسعه بیماری را تغییر نمیدهد، ولی رطوبت کمتر آلودگی و پیشروی را تقلیل میدهد. توسعه بیماری در هوای سرد کم است. معمولا واریتههای زودرس نسبت به این بیماری حساسترند، و حساسیت غدههای رسیدهتر زیادتر است. کودهای ازته و پتاسه به توسعه بیماری کمک میکند، ولی کودهای فسفره از پیشروی میکاهد. غدههایی که از بوته آلوده به ویروس X سیب زمینی بدست آمدهاند، چنانچه در مدت سه هفته از خشکیدگی برگها برداشت شوند، مقاومت بیشتری به این قارچها دارند.
مبارزه
- جهت انبار کردن و انتخاب برای بذر ، غدههای شاخههای خشکیده برداشت شود.
- از زخمیشدن غدهها خودداری شود.
- شستن و تمیز نمودن غدهها پس از برداشت محصول در جلوگیری از بیماری کمک میکند.
- غدههای بذری با محلول سمی ضد عفونی شود. برای این کار بهتر است غدهها را در محلول جیوهای آلی و به نسبت یک در هزار ماده موثر ضد عفونی نمود. از مصرف این غدهها باید شدیدا جلوگیری شود زیرا ایجاد مسمومیت میکند. ضدعفونی غدههای مصرفی با تیمول بسیار مفید است و این ماده برای انسان سمیت ندارند. برای این کار باید 340 گرم تیمول را با 5 کیلوگرم کائولین مخلوط کرد و برای یک تن غده مصرف کرد.
- ضدعفونی انبارها و سیلوها قبل از انباشتن غدهها با محلول 5 درصد فرمالین و یا دو درصد سولفات دوکوئیور بسیار موثر است. در مورد استعمال فرمالین باید ماسک ضدگاز استعمال کرد و انبار را بعد از 24 ساعت تهویه نمود.
- از بهم زدن غدهها باید خودداری کرد و سیبزمینیهای پوسیده را جدا و معدوم نمود.
- تهویه انبار همیشه باید کامل و حرارت آن از 7 - 4 درجه سانتیگراد تجاوز ننماید باید دقت نمود که غدهها دچار سرمازدگی نشود.
- غدهها یا قطعات غده را یک هفته قبل از کاشت از سرمای انبار به 20 تا 25 درجه سانتیگراد باید منتقل کرد.
- غدهها و قطعات بریده شده باید بلافاصله در خاک مناسب از نظر حرارت و رطوبت کاشته شود.
- بذر ضدعفونی شده با ظروف و وسایل غیر آلوده جابجا گردد.
مباحث مرتبط با عنوان