بیماری به انحراف از وضعیت یا عملکرد طبیعی در هر بخش عضور یا سیستم بدن که با مجموعه‌ای از علائم و نشانه‌های مشخصه گفته می‌شود که علت ، پاتولوژی و پروگنوز آن ممکن است شناخته شده یا شناخته نشده باشد.

مقدمه

از بدو تاریخ تا کنون، ترقیات زیادی صورت گرفته تا علل امراض مختلف را مشخص نماید. بیاری از امراض که زمانی باعث وحشت بشر بودند از بین رفته‌اند نامشان در تاریخ ثبت شده و دیگر امراض ، بتدریج با پیشرفت علم، از بین خواهد رفت. از شروع پیدایش بشر ، مرض وجود داشته ، درمانهای پیشین بیماریها را به شیطان نسبت داده و چنین می‌پنداشتند که روح او در بدن اشخاص حلول می‌کند و باید با وسائل فیزیکی آنرا از بدن خارج کرد. اکثر اوقات مریض یا قربانی ، به علت کمبود مقاومتش نسبت به بیماری از بین می‌رفت و گاهی روشهای درمانی آن زمان ، مفید بود.

تاریخ بشر بر علیه بیماری

وان لیون هوک، میکروسکوپی را ساخت که توانست مطالعه موجودات زنده را که باعث بیماری می‌شوند را مشاهده کند. البته او توانست باکتریها و دیگر موجودات ذره بینی را مشاهده کند اما ارتباط آنها با بیماریها را بیان نکرد و در اوسط قرن هجدهم، یک پزشک انگلیسی به نام ادوارد خبر ، اولین تزریق را بر آبله بکار برد. گرچه وی شناخت کمی دوباره باکتریها و ویروسها داشت اما معتقد بود که آبله گاوی فرم دیگری از آبله انسانی است وی عقیده داشت و در ضمن ثابت نمود که قدار کمی از سرم زخم آبله گاوی با وارد نمودن آن در خراش از بازوی یک فرد ، او را که مقابل آن بیماری مصونیت می‌دهد. یا اینکه به صورت خفیف به بیماری مبتلا می‌شود. بعدها تئوری جرم و مرض توسط اوئیس پاستور بیان گردید که بر این اساس هر بیماری ، عاملی را دارد به عنوان مثال او ادعا کرد که بیماری سیاه زخم ، که بیشتر موشها و گوسفندان را مبتلا می‌کند به علت موجوداتی بیان کرده است.

نظریه کخ در مورد بیماری و علل آن

همزمان با پاستور ، شخصی به نام کخ در آلمان کار می‌کرد و متوجه شد که باکتری مخصوص باعث سیاه زخم در موش موجب سل در انسان می‌گردد او ماده‌ای به نام توبد کولن از ترشح باکتری باسیل توبرکول گرفت و فکر میکرد که می‌تواند برای معالجه سل بکار برد. ولی بدبختانه در معالجه مرض موثر نیفتاد اما باعث انجام آزمایش شد که وجود تربوکول را در موش و انسان نشان دارد؛ مهمترین توضیحاتی که کخ داده ، در رابطه با طریقه مطالعه علل امراض می‌باشد که دارای مراحل زیر است:

1. موجود زنده‌ای که معتقدند باعث بیماری می‌شد و پیدا کنید و از بافت قربانی جدا نمائید.
2. موجود زنده جدا کرده را ، خارج بافت خودش در یک ماده غذایی یا محیط کشت رشد دهید.
3. همان مرض را توسط تزریق موجود زنده و از کشت خالص به یک جانور سالم ، بوجود آمدید.
4. موجود زنده و را قربانی دوم بگیرید و در یک کشت خالص دوباره کشت دهید با این طریقه می‌توان ثابت کرد که دون شک یک میکروارگانیزم مخصوص باعث بیماری مخصوصی می‌شود.

عوامل بیماریزا

• باکتریها: از دو طریق ایجاد بیماری می‌کنند:

1. مستقیم: سلولهای میزبان ممکن است که بوسیله پاتوژنها نابود شوند به علت به قدرت متابولیزاسیون باکتریها و نیز قدرت تولید مثلی آنها.
2. بوسیله تولید سم: مواد سمی تولید شده بوسیله میکروارگانیسم ایجاد مسمومیت می‌کند که به وجود سم در خون بر می‌گردد. از جمله توکسین‌های تولید شده توسط باکتریها؛ اگزوتوکسین ها ، سیتوکنین ها ، نوروتوکسین ها ، اندوکسین ها و انتروتوکسین ها.

• پلاسمیدها: ممکن است حمل کننده ژنهای مقاومت به آنتی بیوتیک ، توکسین ، کپسولها و فیبرها باشند یا اینکه ممکن است موجب بازگشت ویرولانس (درجه بیماریزای) باکتریها گردند.
• ویروسها: ویروسها بخاطر ماندن در داخل سلول ، از پاسخهای سلولی در امان هستند آنها بوسیله ابزارهای خاص به سلولهای میزبان وصل می‌شوند و ایجاد عفونتهای خاص به نام CPF (اثرات ضد سلولی) را می‌کنند که برخی ها منجر به مرگ سلولی می‌شوند. این نوع عفونت از فعالیتهای معمول سلولی جلوگیری می‌کند و حتی ممکن است تغییرات کروموزومی را به بار آورد.
• قارچها ؛ پوتوزوآ ، کرمها و جلبکها: عوارض عفونتهای قارچی بوسیله کپسولها ، توکسین‌ها و پاسخ آلرژیک ایجاد می‌گردند. در مقابل ، عوارض بیماریهای کرمی و پروتوزایی می‌توانند بوسیله سرفه به بافت میزبان یا بوسیله محصولات زائد متابولیکی انگلها ایجاد گردند. برخی پروتوزا آنتی ژنهای سطحیشان در حین رد در یک میزبان تغییر می‌دهند بنابراین آنتی بادیهای میزبان ، نمی‌توانند پروتوزآ را بکشند، بعضی جلبکها نوروتوکسین تولید می‌کنند که می‌تواند ایجاد فلج در انسان را بکند.

مسیرهای ورود میکروارگانیسم‌‌ها به بدن

مسیر اصلی بوسیله یک ارگانیسم خاص که برای ورود به بدن استفاده می‌شود، دروازه ورود آن نامیده می‌شود.

1. غشای موکوزی در اندامهای تناسلی و تنفسی و گوارشی
2. بلعیدن همراه و قطرات رطوبت و ذرات خاک از طریق تنفس
3. از پوست سالم نمی‌توانند عبور کنند اما از فولیکولهای مو یا غدد عرقی می‌توانند وارد شوند.
4. برخی قارچها خود پوست را عفونی می‌کنند.
5. برخی میکروارگانیسم‌ها می‌توانند مستقیما از پوست نفوذ کنند و یا از طریق موکوزی ، در شرایطی گزشی صورت گرفته یا تزریق و یا زخمهایی از انواع دیگر.

چگونه باکتریها از دفاعهای ضربانی می‌توانند نفوذ کنند؟

• کپسولها: برخی پاتوژنها کپسولهایی دارند که موجب فاگوسیته شدن آنها می‌گردد.
• ترکبات دیواره سلول: پروتئینهای دیواره سلول ، می‌توانند امکان اتصال یا فاگوسیته شدن یک پاتوژن را بدهند، حتی برخی از میکروبها با استفاده از ترکیبات دیواره سلول می‌توانند دوباره تولید سلولهای پاتوژنیک را کنند.
• آنزیمها: با تولید کوکوسیدینها ، نوتروفیلها و ماکروفاژها را نابود می‌کند و با تولید همولیز ، گلبولهای قرمز خون عفونتهای باکتریهای ممکن است بوسیله کینازها (لخته‌های گلبولهای قرمز را تخریب می‌کند) منتشر شوند و یا برخی با تولید هیالورمیداز (تخریب موکوپلی ساکاریدها الحاق دهنده سلولها) و کلاژناز (هیدرولیز کلاژن بافت پیوندی) این عمل را انجام دهند.
• نفوذ از طریق ستو اسکلت ضربان: سالمونلا ، مواد مهاجمی مثل پروتئیناز را تولید می‌کند که از اکتین ضربانی جهت بسته بندی باکتریها به داخل سلول استفاده می‌کنند.

چشم انداز بحث

با رعایت اصول بهداشتی و ایمنی ، می‌توان از بروز انواع بیماریها جلوگیری کرد با وجود این برخی بیماریهای ژنتیکی بعد از تولد، غیر قابل پیشگیری می‌باشند که با توجه به پیشرفتهای علم ژنتیک ، این بیماریها نیز ، مسیر درمانی قویتری در پیش خواهند گرفت. تقویت نیروی جسمی بدن رابطه ورزش و تغذیه ، از جمله روشهای بسیار پیشنهاد شده می‌باشد چرا که بسیاری از عوامل بیماریزا ، فقط زمانی می‌توانند ایجاد بیمار بکنند که سیستم بدن را در مقابله با خودشان ضعیف پیدا بکنند.

مباحث مرتبط با عنوان

• آسیب شناسی
• بیماریهای انگلی
• بیماریهای ژنتیکی
• بیماریهای عفونی
• بیماریهای قارچی
• باکتریولوژی
• تابوفیت
• سلامتی و بیماری
• سم شناسی
• عفونت و عوامل آن
• میکروبیولوژی
• ویروس شناسی