مقدمه
ریزومانیا یکی از مخربترین و پرخسارتترین بیماریهای مهم چغندرقند میباشد که در مناطـق مختلف کشور بویژه مناطق مغان ، اصفهان و خراسان شروع و شیوع کرده و گزارشــاتی نیز مبنی بر صحت وجود این بیماری قید شده است. بیماری ریزومانیای چغندرقند که به خـــاطر
علامت بیماری در دو طرف ریشه اصلی به دیوانگـــــــی ریشه موسوم است، به جهت کوتوله شدن ریشـه و ادامه رشد ریشه در قسمت سطحی خاک محصول برداشتی خیلی کم میشود و شدیدا عملــکرد شکـر در هکتار کاهش مییابد و عدم رعایت اصول کنترلــــی و کاهش بیماری عمــلا کشت چغندر قند را در کشور به مخاطره خواهد انداخت.
علائم بیماری و تشخیص مزرعهای
در مزارع آلوده در تابستان معمولا لکههای سفید و زردی در اطراف
رگبرگها بوجود میآید که از علائم اولیه بیماری میباشد. برگها ممکن است چروکیــــده و پژمرده شوند و بدون
سبزینه باشند، بعضی وقتها برگهای کوچکتر در قسمت طـوقه جوانه زده و تکثیر یابند. زردی عمومی معمولا در برگها اتفاق میافتد و به جهت اینکه ریشههای آلوده از لحاظ آب و جذب مواد غـــــذایی در کمبود هستند، نشانههای معمول برگی ، شبیه به استرس آبی یا
کمبود نیتروژن هستند.
در ســطح پیشرفته بیماری ، علائم بیماری شامل کوتوله شدن ریشه گیاه و انشعاب بیش از حد ریشــههای جانبی مرده و پوسیده در اطراف ریشه اصلی است که به آن ظاهری ریشدار میدهد. با آلودگــیهای بعدی ریشههای ذخیرهای گیاه اغلب پوسیده میشوند و در زیر سطح خاک بهم فشــرده میگردند و غده شکل لیوان را به خود میگیرد و حلقههای آوندی نیز ضمن چوبی شدن ظاهــری تیره رنگ به خود میگیرد.
بعضی اوقات رگبرگـــها کمی زرد رنگ شده و حالت ایستاده پیدا میکنند، حالت بد شکلی در برگها نیز مشاهده شده و منجر به رشد غیر عادی بافت طوقه گیاه میشود. امکان سستی و پژمردگی بدون تغییر رنگ در برگهای گیاه در مراحل بعدی وجود دارد و در برخی از موارد بندرت علائم زردی رگبرگی مشخص همراه با لکههای نکروتیک نیز قابل مشاهده است. این علائم حتی در صورت نادر بودن از مشخصات بارز بیماری هستند.
تشخیص آزمایشگاهی
تشخیص درست بیماری در صورت عدم تشخیص مزرعهای و مشکوک بودن ، بوسیله
تست سرولوژیک آزمایشگاهی ELISA انجام میگیرد. اپیدمی بیماری این ویروس بوسیله قارچ پلی میکسا بتائه منتقل میشود. این قــارچ در بافت زنده میزبان قادر به تولید مثل است. قارچ مذکور خاکـــزی بوده و حـامل ویروس عامل بیماری است. از میزبانهای دیگر قارچ مذکـور اعضای
خانواده اسفناجیان و
خانواده تاج خروس به صورت محدود است و ویروس مذکور از طریق مکانیکی به گونههای میزبان منتقل میشود.
شرایط مطلوب جهت بروز و توسعه بیماری
از شرایط مطلوب بیماری درجه حرارت بیش از20 درجه سانتیگراد خاک برای مدت طـولانی ، رطوبت بالای خاک حاصل از بارندگیهای مداوم ، بدی بافت خاک ، آبیاری فـشرده ، خاکهای ضعیف فاقد مواد آلی ، زهکشی ضعیف و بیتفاوت بودن خاک نسبت به خاصیت قلیایی ضعیف است. پیشرفت و توسعه این بیماری بستگی به بیولوژی قــارچ ناقل دارد و در کل شدت بیماری در اثر زیادی آب چه از طریق باران و چه از طریق آبیاری باشد بیشتر میشود.
کنترل بیماری
اسپورهای استراحتی پلی میکسا بتائه میتوانند در خاکهای آلوده برای مدت 10 سال به زندگی ادامه دهند، بنابراین به محض ورود ویروس به اراضی کشاورزی جلوگیری از آلودگــــــی از طریق روشهای زراعی یا شیمیایی تقریبا غیر ممکن است. به هر صورت از اقدامـات اساسی زیر جهت کنترل و کاهش بیماری با رعایت اصولی و صحیح میتوان تا حد ریشه کن کردن بیماری و فراتر از کنترل ، گام برداشت و بهره جست و تا حد امــــــکان مانع از گسترش آلودگی به مزارع سالم گردید.
|
- عدم کشت چغندر قند در مناطق آلوده حداقل تا 5 سال (پرهیز از تناوب تکراری)
- استفاده از ارقام مقاوم و متحمل به بیماری مذکور
- عدم انتقال خاک و چغندرهای آلوده به مزارع سالم
- کشت زود هنگام (خنکی خاک هنوز موجود باشد)
- مدیریت صحیح آبیاری اوایل فصل زراعی
- اعمال مدیریت صحیح در کود دهی و استرس آبی
- کنترل هرزآب مزارع
- بهبود زهکشی مزارع با انجام شخم عمیق و زیر شکنی لایههای سخت
- جلوگیری از کوبیدگی و فرسایش خاک
- رعایت بهداشت کنترل آلودگی در استفاده از ادوات کشاورزی
- رعایت قرنطینه بذور وارداتی و رعایت کنترل ایزولاسیون مزارع آلوده
- کنترل جابجایی گلههای گاو و گوسفند در بین مزارع آلوده به مزارع سال
داروی بیماری
داروی بیماری ویروسی ریزومانیا چغندرقند در ایران تولید شد.
آنتی بادی پلیکلونال برای مبارزه با بیماری ویروسی ریزومانیای چغندر قند که در سالهای گذشته به کشور وارد میشد، برای اولین بار در ایران تولید شد. با انجام طرحی با عنوان بررسی برخی خصوصیات فیزیوشیمیایی و بیولوژیکی ویروس زردی نیکروتیک رگبرگ چغندرقند (عامل بیماری ریزومانیا) و تهیه آنتی سرم علیه ویروس مذکور که به مدت 4 سال بطول انجامید این آنتی بادی ساخته شد.
در زمینه موارد کاربرد این آنتی بادی میتوان گفت این آنتی بادی جهت آزمون سرولوژیکی الایزا برای تعیین شدت آلودگی بوتهها به بیماری ریزومانیا ، در کارخانجات تولید قند به منظور تشخیص بیماری ، در موسسات تحقیقات آفات و بیماریهای گیاهی به منظور تشخیص بوتهها یا والدهای عاری از ویروس و در نهایت برای بهنژادی و انتخاب ارقام مقاوم بکار میرود. درباره مراحل انجام کار پس از
تکثیر ویروس در گیاه با استفاده از سانتریوفوژ و خالص سازی آن در بخش ویروس شناسی گیاهی ، ویروس بدست آمده به خرگوش تزریق شد و سپس از خون خرگوش این آنتی بادی تهیه شد.
مباحث مرتبط با عنوان