مقدمه
ایدز عبارت است از بوجود آمدن ضعف عمده در
دستگاه ایمنی بدن (نقص ایمنی). این امر باعث کاهش توانایی بدن در مقابله با عفونتها و توانایی سرکوب سلولهای غیرطبیعی مثل سلولهای سرطانی میشود.
ویروس ایدز سلولهای ایمنی موجود در
خون (لنفوسیتها) و سلولهای ایمنی موجود در بافتها مانند
مغز استخوان،
طحال،
کبد و
گرههای لنفاوی) را درگیر میسازد. این سلولها در تولید
پادتن برای مقابله با بیماریها و
سرطانها نقش دارند. در مجموع باید گفت که ایدز یک نوع نقص ایمنی ثانویه است که در سیر عفونت با ویروس ایدز ایجاد میشود.
تاریخچه
در قرن بیستم ، دو بیماری ویروسی بطور غیر منتظره شیوع پیدا کردند. جهانگیری آنفلوانزای A در زمستان 1919- 1918 با ظهور مجدد یک ویروس قدیمی باعث مرگ بیش از 25 میلیون نفر در دنیا شد که شامل 550000 نفر در آمریکا بود. در سال 1981، دنیا برای اولین بار از شیوع بیماری دیگری یعنی بیماری سندرم نقص ایمنی اکتسابی یا AIDS آگاه شد. توانایی فاجعه آفرینی این بیماری ویروسی جدید ، هنوز بطور کامل درک نشده است.
امروزه مشخص شده که HIV یا ویروس نقص ایمنی انسانی شمپانزه ناشی شده است و نشان داده شده که فرضیه ایجاد ویروس HIV در جمعیت انسانی توسط واکسنهای پولیو صحیح نمیباشد. انتقال از شمپانزهها به انسان احتمالا موقعی که این جانوران به عنوان غذا در Sub - Saharan آفریقا ، قصابی میشدند از طریق آلودگی زخمهای انسانی توسط خون جانوران روی داده است. این انتقال احتمالا برای مدت زمانی طولانی مورد توجه نبوده است، اما در نیمه دوم قرن بیستم، توام بودن تحولات اجتماعی منجر به شیوع ایدز شد.
دامنه و همهگیری
در طول 20 سالی که از زمان اولین تشخیص این بیماری میگذرد همهگیری ایدز همچنان ادامه داشته و از نظر وسعت و شدت تاثیرات آن ، از حدود پیش بینیها و انتظارات فراتر رفته است. در سال 1991 برنامه جهانی ایدز در
سازمان بهداشت جهانی پیش بینی کرد که تا سال 2000 جمع کل بیماران آلوده به HIV در مردان، زنان و کودکان 40 میلیون نفر خواهد بود اما عملا ثابت شد که این پیش بینی یک برآورد غیر واقع بینانه بوده ، و بسیار کم ، تخمین زده شده است.
در حال حاضر در دنیا حدود 36 میلیون نفر مبتلا به HIV بوده که در حال حیات هستند و در همین مدت 20 میلیون نفر مردهاند که مجموعا بالغ بر 56 میلیون نفر میشوند. در آمریکای شمالی تقریبا یک میلیون نفر آلوده به HIV وجود دارند. بین سالهای 1985 و 1998 نسبت ایدزهای گزارش شده بین زنان و دختران بالغ آمریکا سه برابر شده است.
علت بیماری
عامل بیماری ایدز یک نوع
ویروس از گروه
رترو ویروسها است که باعث کاهش توانایی سیستم ایمنی بدن میزبان میشود. علایمی که ما در بیماری ایدز میشناسیم مربوط به بیماریهایی است که در اثر نقص دستگاه ایمنی بدن تولید میشوند. در اکثر بیماریهای ویروسی وضع به این منوال است که سلولهای مملو از ویروس ویروسها را آزاد کرده و این ویروسها خود را با پادتنهای آماده مواجه میبینند. در چنین وضعی بیماری شخص برطرف میشود. اما در مورد ویروس ایدز وضع به گونهای دیگر است.
در اینجا اولین ویروسی که وارد اولین سلول میزبان میشوند از حمله پادتنها در امان میمانند. ویروسهای جدیدی که از سلول خارج میشوند بعضا توسط
پادتنها خنثی میشوند اما ژنهای اولیه در درون سلول میزبان به تولید ویروس ادامه میدهند. ممکن است که ویروس در بدو ورود به سلول میزبان به صورت غیر فعال درآید و بعد از گذشت چندین سال به مساعد شدن اوضاع فعالیت بیماریزایی خود را آغاز کند. این ویروس دستگاه ایمنی بدن را تضعیف میکند و در این یک
سرماخوردگی ساده هم میتواند برای شخص مشکل ساز باشد.
ساختمان و ترکیب ویروس HIV
این موفقیت مرهون
ویرولوژی مولکولی پیشرفته است که تنها 4 سال پس از شناخته شدن یک بیماری و سندرم غیر معمول به نام ADIS ، در سال 1981 ، عامل ایجاد کننده آن شناسایی و جداسازی شده است. HIV یک رترویروس و عضو زیرخانواده
لنتی ویرینه است و بسیاری از خصوصیات نمادین فیزیکی _ شیمیایی خانواده خود را داراست.
خصوصیت مورفولوژیک منحصر به فرد HIV ، وجود نوکلوئیدی استوانهای در ویریون بالغ است. این نوکلوئید میلهای شکل که دارای ارزش تشخیصی میباشد، در تصاویر
میکروسکوپ الکترونی دیده میشود. این ویروس سه
ژن لازم برای همانند سازی را دارا میباشد. حدود 6 ژن اضافی دیگر ، بیان ویروس را تنظیم میکنند و در پاتوژنز بیماری در بدن حائز اهمیت هستند. نمونههای جدا شده مختلف HIV مشابه نیستند، اما ظاهرا طیفی از ویروسهای مرتبط به هم را تشکیل میدهند. گروههای مختلفی از ژنوم ویروسی در افراد آلوده یافت شده است.
ایدز در کودکان
پاسخ نوزادان آلوده با بالغین مبتلا به HIV متفاوت است. علائم بالینی AIDS در کودکان که از طریق مادران آلوده اکتساب شده است، معمولا دو سال پس از تولد، تظاهر میکند. مرگ در دو سال بعدی فرا میرسد. به دلیل عدم تکامل سیستم ایمنی نوزادان در زمان عفونت اولیه ، نوزادان بطور خاص برای ابتلا به عوارض مهلک HIV مستعدترند. یافتههای بالینی عبارتند از: کاهش وزن ، بزرگی
کبد و
طحال و اختلالات رشدی.
عفونتهای فرصت طلب
عفونتهای فرصت طلب از علل اصلی ناتوانی و مرگ و میر در مبتلایان به مراحل انتهایی عفونت HIV محسوب میشوند. عواملی که در افراد با ایمنی طبیعی به ندرت ایجاد بیماری میکنند، سبب عفونتهای شدید در افراد مبتلا به ADIS میگردند. با پیشرفت در درمان برخی عوامل فرصت طلب و طولانیتر شدن عمر مبتلایان طیف عفونتهای فرصت طلب در حال تغییر است. یکی دیگر از عواقب سرکوب ایمنی ، استعداد زیاد مبتلایان به ایدز در ایجاد
سرطان است. سرطانهایی همراه با
ایدز هستند که از این میان میتوان به
سرطان رحم اشاره کرد.
ایمنی
در افراد آلوده به HIV پاسخهای ایمنی سلولی و هومورال بر ضد آنتی ژنهای وابسته به HIV شکل میگیرد. اندکی پس از شروع عفونت ،
آنتی بادی علیه آنتی ژنهای متعدد ویروس ساخته میشود، اما الگوی پاسخ ایمنی آنتی ژنهای اختصاصی ویروس ، در حین پیشرفت بیماری به سمت ADIS تغییر میکند. اغلب افراد آلوده آنتی بادیهای خنثی کننده بر ضد HIV میسازند. اندازه گیری این آنتی بادیها در محیط آزمایشگاه بوسیله مهار عفونت HIV سلولهای لنفوسیتی مستعد انجام میگیرد.
راههای انتقال HIV
HIV از طریق تماس جنسی ، دریافت خون یا فرآوردههای خونی آلوده و از مادر آلوده به کودک در حوالی زایمان انتقال مییابد.
- افراد آلوده بدون علامت میتوانند ویروس را انتقال دهند. از زمان شناسایی ADIS ، همجنس بازی و بی بند و باری جنسی به عنوان عامل خطر اصلی برای ابتلا به بیماری محسوب میشود. این خطر با افزایش تماسهای جنسی با شرکاری جنسی مختلف افزایش مییابد.
- مصرف خون یا فرآوردههای خون آلوده از جمله راههای موثر در انتقال ویروس است. بطور مثال در آمریکا بیش از 90% افراد هموفیل که فاکتورهای انعقادی آلوده دریافت کردند، دارای آنتی بادی ضد HIV بودند. معتادان تزریقی نیز بطور شایع در نتیجه استفاده از سوزنهای آلوده ، مبتلا میشوند.
- میزان انتقال عفونت از مادر به فرزند ، در زنان درمان نشده از 13 تا 48 درصد متغیر است. امکان ابتلا نوزادان در داخل رحم ، در حین زایمان و بطور شایعتر از طریق تغذیه با شیر مادر وجود دارد. در صورت عدم تغذیه با شیر مادر 30% موارد عفونت در داخل رحم و 70% موارد در حین زایمان رخ میدهد.
درمان
در حال حاضر داروها در معالجه عفونت ایدز مؤثر نیستند. برای مقابله با عفونتها یا پیشگیری از آنها ممکن است آنتیبیوتیک تجویز شود. داروهای ضد ویروسی مانند
دیدانوزین ،
استاوودین ،
زالسی تابین ،
زیدوودین و نیز داروهای مهارکننده پروتئاز در درمان عفونت با
ویروس ایدز مورد استفاده قرار میگیرند و ممکن است پیشرفت بیماری را به تأخیر اندازند. تجویز آنها باید توسط پزشکان با تجربه انجام پذیرد. با این داروها (مثل زیدووین) میتوان انتقال عفونت به نوزادان مادران حامله را کاهش داد. تحقیقات زیادی در رابطه با داروهای جدیدتر و واکسن آن از طریق
مهندسی ژنتیک در دست انجام هستند.
مباحث مرتبط با عنوان