دید کلی
امروزه مهمترین شاخصهای زندگی بشر ، حفاظت از منابع تولید است. بشر دریافته است که تبعات و پیامدهای خسارت و زیانهایی که به طبیعت وارد میکند، بمراتب بیشتر از بهرهای است که از
آلودن محیط زیست دریافت میکند. از این رو ، با بکار بستن امکانات عملی و علمی میکوشد کمترین زیان را به طبیعت وارد آورد. امروزه تولید زباله در شهرهای بزرگ مسئله آفرین شده است.
فرایند تولید زباله که خود ناشی از فعالیت انسان شهرنشین مصرفکننده است و هر روز نیز او را به مصرف بیشتر ترغیب میکنند، جزء لاینفک زندگی است. بطوری که بطور متوسط هر انسان شهرنشین روزانه نیم کیلوگرم زباله تولید میکند و چنانچه جمعیت شهرنشین کشور را سی میلیون نفر تخمین زنیم، روزانه معادل پانزده هزار تن زباله تولید میشود که دفع این حجم عظیم زباله ، چنانچه بطور اصولی و بهداشتی انجام نشود، معضلات جبران ناپذیر زیست محیطی را بدنبال خواهد داشت.
از سوی دیگر چنانچه با دیدگاه مثبت به زباله بنگریم و عبارت طلای کثیف بر آن نهیم، زباله مادهای است ارزشمند و قابل بازیافت.
استفاده از زباله بعنوان کود گیاهی
میتوان زباله را طی فرآیندهایی به مواد تقویت کننده خاک یا کود ( کمپوست ) تبدیل نمود که سرشار از مواد آلی و عناصر مورد نیاز گیاه میباشد. با مصرف کمپوست میتوان تا %70 در مصرف
کودهای شیمیایی صرفهجویی کرد. هر انسانی که در شهر زندگی میکند، روزانه بیش از 5/0 کیلوگرم زباله تولید میکند که بیش از یکسوم آن ، قابل تبدیل به کمپوست است.
چنانچه جمعیت شهرنشین را 30 میلیون نفر تخمین بزنیم، روزانه معادل پانزده میلیون کیلوگرم زباله تولید میشود که از این مقدار ، پنج میلیون کیلوگرم آن قابل تبدیل به کمپوست است.
کمپوست
کمپوست یک کود آلی است و حاصل مجموع تغییر و تبدیلهایی است که روی انواع بازماندههای گیاهی و حیوانی در نتیجه توالی فعالیت گروههای مختلف میکروارگانیسمها بوجود میآید. تولید کمپوست از زمانهای بسیار دور در کشاورزی سنتی اغلب کشورها با استفاده از بازماندههای محصولات زراعی و با افزودن فضولات دام و طیور به آنها متداول بوده است.
امروزه علاوه بر بازماندههای محصولات کشاورزی و دامی ، انبوهی از سایر مواد آلی بصورت مواد زائد و ضایعات برخی کارخانههای صنعتی و بخصوص کارخانههای وابسته به صنایع کشاورزی ، همچنین از طریق زبالههای شهری ، لجن
فاضلابها و... در حجم زیاد تولید میشوند که تجدید سیکل آنها از طریق تبدیل کمپوست و استفاده از آنها بعنوان یک کود آلی هم از نظر اصلاح خاک و افزایش سطح حاصلخیزی آن و هم از لحاظ جلوگیری از انتشار مواد آلوده کننده محیط زیست ، امری کاملا ضروری است.
تکنولوژی تولید گاز زیستی (بیوگاز) با استفاده از زباله و فاضلاب
متان یا گاز طبیعی ، محصول میکروبی حاصل از تجزیه بیهوازی مواد آلی به وسیاه میکروبها میباشد. تولید متان ، یک فرآیند کاربردی وسیع در تجزیه ضایعات آلی است زیرا این گاز نامحلول بوده و براحتی از سیستم تصفیه خارج میشود. از آنجائیکه این گاز یک ماده
سوختی است، متان تولید شده در سیستم تصفیه میتواند بعنوان منبع
انرژی مورد استفاده قرار گیرد.
بیوگاز
بیوگاز مخلوطی قابل اشتعال است که در اثر تخمیر مواد آلی در یک محدوده گرمایی و PH مشخص و در شرایط بیهوازی توسط میکروبها بوجود میآید. ترکیبات آن ، شامل 56-55 درصد گاز متان و گازهای دیگر مانند
دیاکسید کربن ،
نیتروژن و
سولفید هیدروژن و بعضی
هیدروکربورهاست.
استفاده از گاز متان حاصل از تخمیر مواد بیولوژیکی حداقل 70 سال پیش در تصفیهخانه های فاضلابهای شهری اروپا مطرح شده است. ولی استفاده از بیوگاز در ده سال اخیر بعلت کمبود انرژی و افزایش قیمت آن مورد توجه خاص قرار گرفته است.
منبع تهیه بیوگاز
قسمت اعظم فضولات انسانی ، حیوانی ، گیاهی قابل تجزیه بوده و میتواند تحت شرایط ویژه تخمیر شده و با تولید بیوگاز ، جوابگوی قسمتی از نیازهای انرژی شهر و روستا باشد. علاوه بر آن با تولید کود بهداشتی و بهبود آلودگی محیط زیست توسط دستگاه بیوگاز در روستاها دو بحران عمده روستائیان مرتفع خواهد گردید. در اروپای غربی ، در دامداریها و مجتمعهای کشاورزی و تقریبا کلیه تصفیهخانههای فاضلاب مجهز به دستگاههای بیوگاز هستند. این واحدها قسمت عمده انرژی مورد نیاز خود را از طریق بیوگاز تامین میکنند.
محاسن استفاده از بیوگاز
- کنترل آلودگیهای محیط زیست از طریق متمرکز نمودن فضولات انسانی و حیوانی در مخازن تخمیر و جلوگیری از پراکندگی مواد در محیط زندگی مردم.
- تهیه کود مناسب و بهداشتی که حاصل از تخمیر فضولات دامی و انسانی میباشد.
- تولید گاز متان جهت سوخت و ساز ، روشنایی و یا تبدیل آن به انرژیهای مکانیکی.
استفاده از ضایعات کارخانههای فراوری مرکبات جهت مصارف غذایی
در دنیای امروز ، استفاده از محصولات ثانویه مرکبات روز به روز اهمیت بیشتری به خود میگیرد و مخصوصا پس از اختراع ماشینهای آبمیوه گیری به فکر استفاده از تفالههای کارخانه نیز برآمدهاند. تعیین درجه اهمیت بین تولیدات اصلی و جنبی همیشه امکانپذیر نمیباشد. بعنوان مثال ، در "
گینه " و "
ساحل عاج " ، اسانس
لیمو اهمیت بیشتری از لیمو دارد.
از پوست مرکبات روغنکشی میکنند. از قسمت سفید پوست آنها ، ماده
Pectine استخراج میکنند. از روغنها و تفالههای هسته ، مواد متعدد تهیه میکنند. مهمترین محصولات جانبی این کارخانهها ،
پالپ خشک شده ،
ملاس ،
پالپ شسته شده ،
اسانس و
روغنها هستند. نمونههایی از این محصولات تولید
هیسپردین ،
نارنجین ،
لیمونین ،
آنزیمها ،
اسانسها ،
ترکیبات شیمیایی طعم دهنده و
پکتین هستند.
مباحث مرتبط با عنوان