منو
 کاربر Online
464 کاربر online

اوفیولیت های ایران

تازه کردن چاپ
علوم طبیعت > زمین شناسی > زمین شناسی ایران
علوم طبیعت > زمین شناسی > سنگ شناسی > آذرین
(cached)

مقدمه

در زمین‎شناسى ایران ، افیولیت به مجموعه‎اى از سنگ‎هاى مافیک و اولترامافیک گفته می‎شود که ممکن است منظم و لایه لایه باشند و یا در اثرتنش‎هاى زمین‎ساختى با یکدیگر مخلوط شده باشند به این مجموعه‎ها که همراهانى از سنگ‎هـاى رسوبى نواحى ژرف دارنـــد «کمـپلکس‎ افیـولیتـىOphiolitic Complex »، «سرى افیـولیتىOphiolitic Series »، «آمیزه‎هاى افیـــولیتىOphiolitic Melange » و سرانجام «آمیزه‎هاى رنگیــنColoured Melange » نیز گفته شده، که از میان آنها، واژه «آمیزه‎هاى رنگین» کاربرد بیشترى دارد که اغلب به عنوان یک واحد سنگ‎چینه‎اى به کار می‎رود.

آمیزه‎هاى رنگین ایران، بیشتر به صورت نوارهاى باریک و کم و بیش پیوسته‎اى هستند که اغلب در امتداد گسل‎هاى طولى اصلى رخنمون دارند.
تصویر

شواهد زمین‎شناسى به ویژه بررسى شیمى این مجموعـه‎هـا از نظر نسبت‎هاى ایزوتوپى Sr 86/ Sr 87 و نحوه پراکنش عناصر خاکى کمیاب نشانگر آن است که ترکیب شیمیایى آنها همانند سنگ‎کره اقیانـوسى (Oceanic Lithosphere )است لذا پذیرفته شده که مجموعه‎هاى افیولیتى ایران باقیمانده اشتقاق‎هاى درون قاره‎اى هستند که در اثر کافتى شدن (Rifting) شکل گرفته و در اثر فرارانش (Obduction) و در هنگام جابه‎جایى قاره‎ها و خردقاره‎ها، در محل و امتداد زمیندرزهاى کهن (Paleo Geosuture) جاى گرفته‎اند. جدا از مسائل ژئودینامیکى پوسته، داشتن کرومیت ، سولفید مس توده‎اى ، کانی‎هاى گروه پلاتین، عناصر خاکى کمیاب و 000 از ویژگی‎هایى است که به مجموعه‎هاى افیولیتى ایران ارزش اقتصادى می‎دهند.

چگونگى تشکیل و جایگیرى افیولیت‎هاى ایران

در مورد چگونگى تشکیل مجموعه‎هاى افیولیتى، تاکنون بحث‎ها و نظرات متفاوتى ارائه شده است که در بین آنها پدیده‎هایى همچون کافتى شدن پوسته و فرارانش وابسته به برخورد صفحه‎ها و بازماندن این مجموعه‎ها در محل زمیندرزها از همه مهم‎تر است. هر یک از شواهد و دلایل گفته شده، می‎توانند در سرشت افیولیت‎هاى ایران نقش داشته باشند، ولى با توجه به موقعیت زمین‎ساختى و زمین‎شناسى ایران ، نقش پدیده کافتى شدن بیشتر است. هرچند که نوع ماگماى به وجود آمده در این سیستم و یا نوع رسوبات همراه با سری‎هاى افیولیتى ایران، تفاوت‎ها و مغایرت‎هایى با دیگر نوارهاى افیولیتى نشان می‎دهد، اما در نواحى خاورى ایران، وجود رسوبات تخریبى مانند فلیش، شیل‎هاى سیلیسى که با محیط عمیق اقیانوسى سازگار نیست، دلیل بر نزدیک بودن محیط تشکیل افیولیت‎هاى مذکور به حاشیه قاره‎ها و به احتمال تشکیل افیولیت‎ها در کافت‎هاى قاره‎اى از نوع دریاى سُرخ است، به عبارتى وجود پهنه‎هاى اقیانوسى بین صفحه‎هاى ایران، بعید می‎نماید. بررسى نوارهاى افیولیتى ایران نشانگر آن است که این مجموعه‎ها در طى دو مرحله جداگانه تشکیل شده‎اند.

  • مرحلة نخست، کششى است که با ایجاد شکاف در پوسته همراه بوده است. این شکاف‎ها که تا سست‎کره ادامه داشته، مسیر مناسبى براى جایگیرى ماگماهایى با ترکیببازالتى بوده‎اند.
تصویر

  • مرحله دوم، یک مرحله فشردگى است که باعث بسته شدن کافت اولیه شده در نتیجه مجموعه‎هاى افیولیتى را بر روى لبه قاره‎هاى مجاور رانده است. روشن است که راندگى مورد سخن، محدود به زمان جایگیرى اولیه نبوده، بلکه همزمان با رویدادهاى زمین‎ساختى بعدى این عمل تکرار شده ‎است. براى نمونه، ریکو (1974)، در ناحیه نیریز به دو فاز راندگى بعدى در زمان پلیوسن باور دارد.

در مورد شرایط ترمودینامیکى جایگزینى افیولیت‎ها، چهار نظریه وجود دارد :

1- نظریه جایگزینى، به صورت جامد و سرد Cold Intrusion.

2- نظریه فعالیت نفوذى - آتشفشانى

3- نظریه آتشفشانى

4- نظریه فعالیت نفوذی.

در مورد افیولیت‎هاى ایران نظریه سرد و جامد پذیرفتنی‎تر است. با وجود این، ریکو (1974)، با توجه به ویژگی‎هاى سنگ‎شناسى ، توده اولترابازیک نیریز را نشانه تبلور آرام ماگما در دما و فشار بالا می‎داند وى وجود هاله دگرگونى گرمایى (به ضخامت چندین ده متر) در همبرى پریدوتیت‎ها با سنگ ‎آهک‎هاى تنگ حنا را دلیلى بر این نظر می‎داند. به گفته دیگر کانی‎هاى دگرگونى این هاله، معرف دماى 700 تا 1000 درجة سانتیگراد است و با توجه به نقطة ذوب‎ هارزبورژیت ‌(1200 درجه)، نتیجه گرفته شده که دست کم در ناحیة نیریز، افیولیت‎ها در زمان جایگیرى حالت خمیرى داشته‎اند. در ضمن، نمایش بعضى ریزساختار‎ها، مانند چین‎هاى خوابیده که در بعضى توده‎هاى افیولیتى ایران دیده می‎شود، نشان می‎دهند که ممکن است افیولیت‎هاى ایران در زمان جایگیرى به حالت گدازه‎هاى خمیرى بوده‎اند.

مقالات مرتبط با عنوان:







تعداد بازدید ها: 16395


ارسال توضیح جدید
الزامی
big grin confused جالب cry eek evil فریاد اخم خبر lol عصبانی mr green خنثی سوال razz redface rolleyes غمگین smile surprised twisted چشمک arrow



از پیوند [http://www.foo.com] یا [http://www.foo.com|شرح] برای پیوندها.
برچسب های HTML در داخل توضیحات مجاز نیستند و تمام نوشته ها ی بین علامت های > و < حذف خواهند شد..