به کمک یک ولت متر و یک منبع جریان مستقیم (باتری) به ولتاژ کاملا معین و ثابت میتوان مقاومتهای مجهول را با دقتی که معمولا برای کارهای عملی کافی است، اندازه گرفت. در این مورد دستگاه اندازه گیر را اهم متر میگویند. |
|
دید کلی
اصولا مولتی مترها ابزاری در صنعت الکترونیک هستند که برای اندازه گیری
جریان و ولتاژ مقاومت بکار میروند. این ابزارها بر دو نوع آنالوگ و دیجیتال تقسیم بندی شده اند. در نوع آنالوگ عقربهای است که بر روی یک صفحه مدرج حرکت میکند. در نوع دیجیتال ابتدا پارامتر الکتریکی مورد نظر به سیگنال پالسی تبدیل میگردد، پالسهای مزبور در دستگاه اندازه گیری بوسیله
آی سی های شمارنده شمرده شده و توسط نشان دهندههای دیجیتال به صورت رقمی نشان داده میشود.
اساس اندازه گیری مقاومت
اساس اندازه گیری مقاومت بر
قانون ساده اهم است، به این ترتیب که هر گاه r مقاومت داخلی ولت متر و ولتاژ منبع جریان ، R مقاومت مجهول مفروض باشد بر طبق قانون اهم رابطه زیر بین آنها برقرار میشود:
R = (e - E)/E/r
e و
E به ترتیب مقدار ولتی است که صفحه مدرج ولت متر قبل از قرار دادن
R در مدار نشان میدهد که این دو مقدار باید با استفاده از یک حساسیت اندازه گیری شود.
انحراف عقربه
هر چقدر مقاومت مجهول
R کوچکتر باشد انحراف عقربه بیشتر است و بالعکس در این صورت یعنی برای اندازه گیری دقیق مقاومتها حساسیت دستگاه برعکس مقدار مقاومت مورد اندازه تنظیم میشود. یعنی برای اندازه گیری مقاومتهای بزرگتر ولتاژ زیادی ضروری است. برای اندازه گیری مقاومتهای مجهول به محاسبه فوق احتیاجی نیست، زیرا وقتی
ولت متر به صورت اهم متر بکار میرود درجات صفحه مدرج بر طبق رابطه بالا با مقیاس اهم تقسیم بندی شده است.
اندازه گیری مقاومتهای کمتر از صد اهم
برای اندازه گیری چنین مقاومتهایی مقاومت مجهول
R بطور موازی به میلی آمپر متر وصل شده و بطور سری به
R1 وصل می شود در این صورت مقاومت مجهول
R از رابطه زیر بدست میآید:
R = IR1/I-i که
I و
i جریانی است که به ترتیب میلی آمپر
mA قبل و بعد از قرار دادن
R نشان میدهد.
کاربردهای اهم متر
- از یک اهم متر میتوان برای آزمایش نیمه هادیهایی مثل دیود و ترانزیستور استفاده کرد. همانطور که میدانید دیود در حالت بایاس (گرایش) مستقیم دارای مقاومت کم و در حالت بایاس معکوس دارای مقاومت بسیار زیادی است، بنابراین دیود تحت آزمایش باید در یک جهت جریان را عبور داده و در جهت دیگر مانع از عبور آن گردد، به عبارت دیگر مقاومت اهمی دیود در یک جهت کم و در جهت دیگر زیاد میباشد، البته این روش برای آزمایش و تست دیودهای پیوندی معمولی است و نمیتوان از آن برای دیودهای دیگر مانند زنر استفاده کرد.
یک ترانزیستور از لحاظ عملکرد درست مانند دو دیود که کاتد یا آندهایشان به هم متصل شده است میباشد، بنابراین پایههای بیس ، امیتر باید در یک جهت دارای مقاومت زیاد و در جهت دیگر دارای مقاومت کم باشد. همچنین مقاومت بین پایههای امیتر ، کلکتور در هر دو جهت باید زیاد باشد در غیر این صورت ترانزیستور خراب است.
- یکی دیگر از کاربردهای اهم متر در آزمایش خازنها (مخصوصا خازنهای الکترولیتی) است. با استفاده از یک اهم متر میتوان پی به سالم بودن یا خراب بودن خازنها برد. فرض کنید میخواهیم خازن 0.25 میکروفاراد را آزمایشکنیم دو سر خازن را به سیمهای پروب اهم متر وصل میکنیم و آن را در وضعیت Rx10000 قرار میدهیم .اگر خازن مزبور دارای نشت باشد عقربه اهم متر مقدار ثابت مقاومت را نشان خواهد داد، اما در مورد خازن سالم عقربه پس از انحراف کمی که به سمت راست پیدا میکند به سر جای خود بر میگردد.
اگر در این حالت عقربه به هیچ وجه به سمت راست حرکت نکرد و مقاومت بینهایت را نشان داد پایههای خازن از داخل قطع است و باید دور انداخته شود. هنگامی که خازن 0.25 میکروفارادی سالم است به هنگام تعویض سیمهای پروب عقربه به اندازه یک چهارم پانل به سمت راست منحرف شدند و سپس با سرعت بجای خود بر میگردد.
سلکتور یا کلید انتخابگر
معمولا در مولتی مترها دو کلید در سلکتور دیده میشود که یکی بزرگتر است و در وسط قرار گرفته است. کلید وسط Range Salitch نام دارد که ردیفهای قابل اندازه گیری را تعیین میکند و کلید کوچک کناری Function Switch نام دارد که برای انتخاب پارامتر مورد سنجش بکار میرود. به هنگام اندازه گیری مقاومت پس از قرار دادن کلیدها در وضعیت مناسب دو سر پروب را به هم متصل میکنیم و با چرخاندن دگمه ZERO OHMS عقربه مولتی متر را بر روی صفر اهم ثابت میکنیم.
صفحه مدرج
مقداری که بر روی صفحه مدرج میخواهیم باید متناسب با رنج یا ردیفی باشد که توسط سلکتور بزرگ انتخاب کردهایم، این موضوع در صحیح خواندن پارامترهای مورد اندازه گیری بسیار مهم است و باید مورد نظر قرار داد. درجه بندی مربوط به مقاومت که با
اهم (OHMS) نشان داده شده است، بسیار غیر خطی است. علت این امر این است که خود اندازه گیر دارای مقاومت داخلی میباشد که بر روی مقاومت مورد اندازه گیری اثر میگذارد مولتی مترهایی که در حالت اهم دارای وضعیتهای متفاوتی میباشند. کلید سلکتور را باید در وضعیتی قرار داد که به هنگام اندازه گیری مقاومت یک قطعه یا بخش از یک مدار ، عقربه تا وسط حرکت کند، در این حالت مقدار خوانده شده بر روی صفحه مدرج خطای کمتری را دارا خواهد بود.
مباحث مرتبط با عنوان