| بافت شناسی (Histology) قسمتی از علوم تشریحی است که ساختمان میکروسکوپی ارگانهای مختلف بدن را مورد بحث و بررسیع قرار می‌دهد. |
اطلاعات اولیه
بافت از تجمع سلولها بوجود می‌آید و سلولها از لایه‌های زایشی جنین ، منشا می‌گیرند. لایه‌های زایشی از یک
زیگوت بوجود می‌آیند. لایه‌های زایشی در سه طبقه بیرونی (اکتودردم) ، میانی (مزودرم) و درونی (آندودرم) قرار گرفته‌اند. اندامهایی نظیر پوست و مشتقات آن و سیستم عصبی از اکتودرم منشا می‌گیرند. مزودرم ، اندامهایی نظیر
دستگاه گردش خون ،
قلب ،
دستگاه ادراری ،
دستگاه تناسلی ،
عضلات ،
استخوانها و
غضروف را می‌سازد. آندودرم دستگاه گوارش و غدد ضمیمه را ایجاد می‌کند.
بطور کلی چهار نوع بافت اصلی به نام
بافتهای پوششی ،
پیوندی ،
عضلانی و
عصبی در بدن وجود دارند. سایر بافتها در واقع اشکال تغییر شکل یافته همین بافتها هستند. با ایجاد بافتها ، اندامها شکل می‌گیرند و هر عضو از مجموعه چندین بافت ساخته شده است.
اهمیت بافت شناسی
یادگیری جزئیات ساختمانی ارگانها و اعضای مختلف برای فهم فعالیت فیزیولوژیک و تغییرات پاتولوژیک آنها ضروری است. بنابراین ، بافت شناسی نه تنها به عنوان علمی مستقل نمی‌تواند مطرح گردد، بلکه بهتر است مرتبط با سایر شاخه‌های علم پزشکی و به عنوان یکی از پایه‌های اصلی علوم پایه پزشکی ، مورد توجه قرار گیرد. بافت شناسی دو قسمت دارد:
- General Histology که در آن خصوصیات 4 بافت اصلی (پوششی ، پیوندی ، عضلانی و عصبی) بحث می‌شود.
- Speciales Histology که در آن خصوصیات بافتهای تخصص یافته مانند بافت خون ، بحث می‌گردد.
رابطه بافت شناسی با سایر علوم
یکی از نکات قابل توجه در مورد بافت شناسی این است که بافت شناسی ، پیوستگی بسیار نزدیکی با سایر علوم پزشکی و زیستی نظیر
آناتومی ،
جنین شناسی ،
فیزیولوژی ،
پاتولوژی و
سیتولوژی دارد.
میکروسکوپ و لزوم استفاده از آن در مطالعات بافت شناسی
یکی از نکات قابل ذکر در مورد لزوم استفاده از میکروسکوپ ، اشاره به محدودیتهای چشم انسان در دیدن اجسام ریز است. بطوری که قدرت تفکیک (resolution) چشم انسان ، یعنی فاصله دو نقطه‌ای که جدا از هم دیده می‌شوند، در حدود 0.1 میلیمتر و کوچکترین ساختمان قابل مشاهده بوسیله آن حدود 40 میکرومتر می‌باشد. بنابراین برای مشاهده ارگانیزمهای بسیار ریز و سلولهای تشکیل دهنده بافتها ، انسان ، نیازمند استفاده از ابزارهای کمکی برای چشم است.
متداولترین ابزار مورد استفاده برای مطالعه ساختمان بافتها و ارگانها ، میکروسکوپ می‌باشد. میکروسکوپهایی که در آنها از نور استفاده می‌شود به
میکروسکوپ نوری موسوم هستند و قدرت تفکیک آنها در حدود 0.2 میکرون است. میکروسکوپهای نوری دارای انواع مختلفی می‌باشند که عبارتند از:
میکروسکوپ نوری معمولی ، میکروسکوپ فلورسانس ، میکروسکوپ پلاریزاسیون ، میکروسکوپ زمینه تاریک و
میکروسکوپ فاز متضاد. از میکروسکوپهای فوق با توجه به قابلیت هر کدام برای اهداف گوناگون استفاده می‌شود. در مطالعات هیستولوژیکی از میکروسکوپ نوری معمولی استفاده می‌شود.
آماده سازی بافت (Tissue Preparation)
برای مطالعه بافت و ارگانهای مختلف توسط میکروسکوپ باید آنها را به روش خاصی آماده کرده و به ضخامت 5 تا 10 میکرون برش داد، به این اعمال در مجموع ،
آماده سازی بافت می‌گویند که با روشهای متعدد مانند نمونه برداری ، ثابت کردن ، آبگیری ، آغشته سازی ، قالب گیری ، مقطع گیری ، چسباندن و رنگ آمیزی انجام می‌گیرد.
تکنیکهای هیستوشیمیایی
ارزیابی فعالیتهای سلولی از قبیل تولید و یا میزان تولید یک آنزیم ، با استفاده از رنگ آمیزی ، به روش هیستو شیمیایی ، موسوم است. در این روش ، نه خود آنزیم ، بلکه ترکیبات حاصل از فعالیت آنزیم ، رنگ آمیزی می‌گردد.
تکنیکهای ایمونو هیستو شیمیایی
در این روش با تهیه
آنتی بادی بر علیه اجزا تشکیل دهنده سلولی و نشاندار کردن آنتی بادی با آنزیم یا یک ماده رنگی دیگر ، می‌توان پروتئینهای ویژه‌ای را در بافتها و سلولها ، محل‌یابی نمود. اگر برای نشاندار کردن آنتی بادی از
مواد فلورسانس استفاده شود، روش را به عنوان
ایمونوفلوروسانس نیز می‌نامند. در روشهای فوق برای جلوگیری از غیر فعال شدن آنزیم برای فیکسه شدن ، از روشهای انجمادی استفاده می‌شود و برای بریدن آنها از
میکروتوم ، بهره می‌گیرند.
میکروسکوپ الکترونی
قدرت تفکیک میکروسکوپ نوری در حدی نیست که بتوان ساختمان دقیق اجزا و ارگانلهای درون سلولی را بوسیله آن مطالعه نمود. بنابراین برای مشاهده و مطالعه ساختمانها فوق از
میکروسکوپ الکترونی استفاده می‌شود. در میکروسکوپ الکترونی برای مشاهده بافت به جای نور از
الکترون استفاده می‌شود که با توجه به
طول موج بسیار کم پرتوهای الکترونی ، قدرت تفکیک میکروسکوپ الکترونی در حدود یک نانومتر (
متر) است.
چون الکترونها بوسیله چشم قابل رویت نیستند، الکترونهای ساطع شده ضمن عبور از نمونه مورد مطالعه به یک صفحه فلورسانت برخورد نموده و با فعال کردن آن موجب ظاهر شدن تصویر بافت روی صفحه فلورسانت می‌گردند. به همین دلیل این گونه میکروسکوپها را
میکروسکوپ الکترونی عبوری گویند و تصاویر بدست آمده از این میکروسکوپ به صورت سیاه _ سفید است. در نوع دیگری از میکروسکوپ الکترونی که به
میکروسکوپ الکترونی Scanning موسوم است، ویژگیهای سطح نمونه‌ها مورد مطالعه قرار می‌گیرد و تصاویر حاصله به صورت سه بعدی هستند.
مباحث مرتبط با عنوان
