اطلاعات اولیه
محیطهای رسوبی از جایی که
فرسایش و حمل و نقل بیشتر است، تا جایی که
رسوبگذاری غالب است، در تغییر می‌باشد.
هوازدگی و فرسایش بیشتر در
نواحی قاره‌ای صورت می‌گیرد و دانه‌های رسوب و یونهای به فرم محلول را آزاد می‌کند که
آب و هوا ، شرایط زمین شناسی محل و توپوگرافی کنترل کننده نوع و مقدار دانه‌های آزاد شده می‌باشد.
سنگهای رسوبی ، پس از این که توصیف و تشخیص داده شدند و ارتباط
چینه شناسی آنها مشخص گردید، سپس در قالب رخساره بکار برده می‌شوند.
رخساره عبارت از یک توده یا بسته‌ای از سنگ رسوبی با اشکال ویژه است که آن را از سایر رخساره‌ها تفکیک می‌کند. یک رخساره در اثر رسوبگذاری بوجود می‌آید و ممکن است مشخصه یک محیط رسوبی خاص بوده ، یا فرآیند رسوبگذاری خاصی را دارا باشد.
انواع رسوبات کربناته غیردریایی
سنگهای آهکی دریاچه‌ای
کربناتهای دریاچه‌ای به سه نوع اصلی تقسیم می‌شوند که شامل ته‌نشستهای غیر آبی ، رسوبات جلبکی یا
موجودات میکروسکوپی و ماسه‌های اسکلتی می‌باشد. همواره ته نشستی غیر آبی ، تولید گل آهکی می‌کند که اغلب از طریق
تبخیر است، ولیکن از دست دادن CO
2 بر اثر
فتوسنتز گیاهان یا تغییرات فشار – درجه حرارت و اختلاط آب شیرین
رودخانه با آب شور دریاچه.نیز باعث ته نشست
کربنات می‌گردد.
کالکرت و کالیچی
در بسیاری از مناطق جهان که بارندگی سالانه بین 200 تا 600 میلیمتر است ، و تبخیر بیش از بارندگی می‌باشد، خاکهای آهکی تشکیل می‌شود. این خاکها بطور تیپیک در رسوبات دشت سیلابی – رودخانه دیده می‌شود و لیکن در سایر
رسوبات قاره‌ای او رسوبات کربناته دریایی که می‌بایست در معرض هوا گرفته باشند، نیز تشکیل می‌شود. واژه‌های زیادی برای این کربناتهای خاکزا بکار برده‌اند و لیکن
کالکرات Calcretes و
کالیچی Caliche ، بطور وسیعی استفاده می‌شود.
کربناتهای دریایی و پلاتفرمهای کربناته
توالیهای ضخیم
سنگهای آهکی دریای کم عمق یکی از اشکال موجود در ادوار گذشته زمین شناسی است. پلاتفرم کربناته یک واژه عمومی است که بطور گسترده برای این مناطق و آنهایی که بطور تیپیک در طول حاشیه‌های غیر فعال قاره‌ای ، در حوضه‌های داخل کرتیونیکی ، ریفتهای قطع شده و حوضه‌های فورلند گسترش دارند، بکار می‌رود. نوع پلاتفرم کربناتهای که توسعه یافته است، بیشتر توسط تکتونیک و تغییر نسبی سطح آب دریا تعیین می‌شود، هر چند یک نوع معمولا در ارتباط با دیگری ظاهر می‌شود.
کربناتهای بین جزر و مدی - بالای جزر و مدی
پهنه‌های جزر و مدی نواحی هستند که بطور مرتب یا به ندرت بوسیله آب پوشیده می‌شوند و تحت نفوذ جریانهای ضعیف و عمل امواج قرار دارند. این مناطق بطور وسیعی بر روی پلاتفرمهای اپی‌ریک گسترش می‌یابند و در طول خطوط ساحل فلاتها و رمپ‌های با انرژی پایین ، بطور تیپیک در پشت سده‌های ساحلی و در اطراف
مردابها تشکیل می‌شوند. کربناتهای پهنه جزر و مدی اکثراً به صورت خطی از
گل سنگ هستند که معمولاً پلتی شده‌اند، هر چند وجود عدسی‌های موضعی از رسوبات درشت‌تر ممکن است نمایش دهنده کانال جزر و مدی پرشده باشد.
سنگهای آهکی مردابی
مردابها نواحی زیر جزر و مدی هستند که در پشت سدهایی قرار دارند که ممکن است توسط ریفها یا تپه‌های زیرآبی از آهک ماسه‌ای تشکیل شده باشد. مردابها در فلاتهای حاشیه‌دار و در طول بخش داخلی رمپ‌های کربناته یافت می‌شوند. محیطهای نوع مردابی حفاظت شده بطور وسیعی در پلاتفرمهای اپی‌ریک نیز یافت می‌شوند. موجوداتی که در مردابها زندگی می‌کنند. بنابراین رسوباتی که در این نواحی کاملاً آرام ته نشین می‌شوند، به مقدار زیادی به میزان محدودیت و
پایداری سد بستگی دارد.
توده‌های ماسه‌ای کربناته بین جزر و مدی – زیر جزر و مدی
این توده‌های ماسه‌ای در نواحی با جریان جزر و مدی بالا و فعالیت امواج یافت می‌شوند و شامل سدّها ، سواحل ، حاشیه ساحلی ، دلتاهای جزر و مدی در طول خطوط ساحلی رمپ ، تپّه‌های زیر آبی و تختگاههایی که در طول حواشی فلات حاشیه‌دار رهنمون دارند، می‌باشد. عمق
رسوبگذاری عمدتا کمتر از 5 تا 10 متر است. رسوبات از ماسه‌های کربتاته هستند و گرنسیونها از اائیدها و دانه‌های اسکلتی گرد شده و جور شده تشکیل شده‌اند.
ریفها و سازندگان کربناته
هر چند
ریفهای مرجانی یکی از محیطهای بیشتر شناخته شد. و بیشتر مطالعه شد، عهد حاضر هستند و لیکن انواع بسیار زیاد دیگری از ریفها وجود دارند که در عهد حاضر گسترش داشته و در
ادوار زمین شناسی حفظ شده‌اند. برای چنین توده‌های سنگ آهکی که به صورت موضعی تشکیل شده‌اند و در اصل یک برجستگی توپوگرافیکی داشته‌اند، واژه سازندگان کربتاته بکار می‌رود. و یک شکل عمومی در بسیاری از توالیهای کربتاته از
پرکامبرین به بعد می‌باشند.
سنگهای آهکی پلاژیک
در مناطقی که عمق آب برای رشد موجودات کف‌زی خیلی زیاد باشد، در این صورت
رسوبات کربناته از موجودات پلاژیک که در اثر نبود رس انباشته شده‌اند، تشکیل می‌شود. حداکثر عمق توسط انحلال کربنات کنترل می‌شود. آب اقیانوسی در چند صد متر بالاتر نسبت به
کربنات کلسیم اشباع است و در زیر این عمق ، آب اقیانوسی ابتدا نسبت به
آراگونیت و سپس نسبت به کربنات کلسیم اشباع می‌باشد.
سنگهای آهکی مجدداً رسوب کرده آبهای عمیق
رسوبات کربناته آبهای کم‌عمق توسط فرآیندهای مشابهی که برای
رسوبات سیلیسی آواری وجود دارد به بخش عمیق دریا حمل می‌شوند، در ناحیه شیب‌دار بین
فلات قاره و بخش عمیق حوضه ،
سنگهای آهکی چین‌خورده ریزش و لغزشی ، بویژه در رخساره‌های پلاژیک – هی‌پلاژیک شیب قاره‌ای ، فراوانند. کربناتهای مجددا رسوب کرده حاشیه عمیق ، معمولا محل کانی سازی همزمان با رسوبگذاری است. در برخی از موارد سیالات هیدروترمال بالا رونده در طول گسلها ، سولفیدهای فلزات اصلی را در سنگهای آهکی متخلض ته نشین کرده‌اند.
توالیهای کربناته
رسوبگذاری کربناتها ، به سادگی نسبت به تغییرات نسبی سطح دریا واکنش نشان می‌دهد و در بیشتر سازنده‌های کربناته ، سیکلهای بزرگ مقیاس و کوچک مقیاس را می‌توان تشخیص داد. از دیدگاه
چینه شناسی توالی ، بیشترین رسوبگذاری کربناتها در هنگام پیشروی و بالا آمدن سیستمهای پی در پی صورت می‌گیرد و در طی پایین آمدن سطح دریا ، پلاتفرمهای کربناته معمولا از آب خارج می‌شوند و بنابراین در معرض شدید
دیاژنز جوی و کارستی شدن قرار می‌گیرند.
مباحث مرتبط با عنوان
