یک کریستال ایده‌آل بوسیله تکرار منظم و نامحدود واحدهای ساختمانی از اتم یا مولکول در فضا ساخته می‌شود. در کریستالهای خیلی ساده این واحد ساختمانی دارای یک اتم بوده و در کریستالهای پیچیده از چندین اتم یا مولکول تشکیل می‌شود.
کریستالها را می‌توان به طرق مختلف و بسته به منظوری که در دست داریم، طبقه بندی کرد. مثلا بر طبق نیروهای بستگی بین اتمها یا مولکولهای آنها ، خواص اپتیکی و ... . |
انواع کریستالها بر حسب نیروهای بستگی بین اتمها و مولکولهای آنها
- یونی :
این کریستالها ، کریستالهایی هستند که در آنها الکترونهای والانس از یک اتم به اتم دیگر انتقال داده شده و نتیجه کریستالی است که از یونهای مثبت و منفی تشکیل گردیده است. مانند NaCl.
- کووالانت :
کریستالهایی هستند که در آنها الکترونهای والانس بطور یکسان بین اتمهای مجاور به اشتراک گذارده شده‌اند. مانند الماس.
- فلزی :
عناصر فلزی در حالت آزاد تشکیل کریستالهای فلزی می‌دهند که وجود تعداد زیادی الکترون آزاد در این کریستالها از مشخصات آنهاست.
- مولکولی :
گازهای نادر و مولکولهای تکمیل شده در حالت جامد بوسیله نیروهای ضعیفی بنام نیروهای واندوالسی بستگی پیدا می‌کنند.
تبصره :
- در اکثر کریستالها و بلورها ممکن است 2 یا چند پیوند اشاره شده در بالا شرکت داشته باشند.
- یک کریستال خوب از نظر اپتیکی ، کریستالی است که در داخل آن حباب ، یا رگه و ناخالصی خیلی خیلی کم باشد.
انواع کریستالها بر حسب ساختار شبکه‌ای
برای قرار دادن نقاط در شبکه‌های فضایی بطوری که تمام نقاط شبکه درست توسط همان نقاط مجاورشان احاطه شده باشند، فقط چهارده طریق که در هفت دسته تقارنی تعریف می‌شوند، وجود دارد که به شبکه‌های براوه معروفند. این هفت دسته به نامهای
تری کلینیک ، مونوکلینیک ، اورتورمبیک ، تتراگونال ، مکعبی ، تری گونال معروفند. اجزا تقارنی که در این هفت دسته وجود دارند، به ترتیب زیر هستند:
محور چرخشی ، صفحات تقارن ، نقطه انعکاسی ، نقطه انعکاسی چرخشی.
در این شبکه‌ها ، لایه‌ها طوری روی هم چیده می‌شوند که اگر لایه اول A و لایه دوم B باشد، لایه سوم ممکن است به یکی از دو صورت زیر قرار گیرد:
- درست بالای لایه A که به نام AB ، AB ، AB نامیده می‌شوند. دارای ساختمان هگزاگونال است و به H.C.P مشهور است.
- لایه سوم (C) در محل سومی چیده می‌شود که آن را به صورت ABC ، ABC ، … نشان می‌دهند که همان ساختمان مکعبی F.C.C است.
انواع کریستالها از نقطه نظر اپتیکی
کریستالها را از دیدگاه اپتیکی می‌توان با توجه به
ضریب شکست آنها تقسیم بندی کرد: در این تقسیم بندی ، با دو نوع
کریستال ساده و
دوشکستی برخورد می‌کنیم.
- کریستالهای ساده :
در این نوع کریستالها ضریب شکست ثابت بوده و دارای یک عدد معینی است.
- کریستالهای دوشکستی :
کریستالهایی که برای یک پرتو تابش ، دو نوع شکست ایجاد می‌کنند، یعنی یک پرتو را به دو پرتو به نامهای (پرتو عادی و پرتو غیر عادی) تجزیه می‌کنند، کریستالهای دوشکستی نامیده می‌شوند.
تبصره : ضریب شکستهای 
(ضریب شکست پرتو عادی) و 
(ضریب شکست پرتو عادی) به این صورت به دست می‌آیند که یک امتداد در نظر می‌گیریم، یک بار پرتو عادی را در این امتداد می‌زنیم و یک با هم پرتو غیر عادی را در این امتداد می‌اندازیم و ضریب شکست آنها را اندازه می‌گیریم.
انواع کریستال دوشکستی
کریستالهای دوشکستی خود به دو نوع مثبت و منفی تقسیم می‌شوند:
- کریستال دوشکستی مثبت است، هر گاه
.
- کریستال دوشکستی منفی است هر گاه
.
کربنات کلسیم (سنگ گچ یا 
) یک کریستال دوشکستی منفی است و کوارتز (
) هم نمونه‌ای از یک کریستال مثبت است.
تبصره : کریستالهای دو شکستی می‌توانند منبع تولید نور قطبی از نور غیر قطبی باشند (قطبش نور) که در زیر به نمونه‌هایی از آنها اشاره می‌شود.
- منشور نیکول :
با استفاده از این منشور نور غیر قطبی را به دو امتداد جدا از هم تبدیل می‌کنند که یکی پرتو عادی و دیگری پرتو غیر عادی است.
- تیغه ربع موج یا چارک موج :
تیغه ربع موج از یک کریستال دو شکستی تشکیل شده است که می‌تواند قطبش خطی را به قطبش بیضوی یا دایروی تبدیل کند.
- تیغه نیم موج :
این تیغه نور ما را نسبت به یکی از محورهای عمود بر هم (E یا D) قرینه می‌کند.
کاربرد کریستالها بطور کلی
امروزه کریستالها به شکلها
منشور در انواع سیستمهای نوری از جمله
اسپکترومترها ،
فتومترها ، دوربینهای نجومی و
لیزر و
تداخل سنجها و ... بکار برده می‌شوند.
مباحث مرتبط با عنوان
