مقدمه
درخت انار بومی ایران و مناطق مجاور آن است. کلمه انگلیسی Pomegranate از زبان یونانی مشتق شده که به معنی سیب با هستههای زیاد میباشد. انار درخت کوچکی است که ارتفاع آن تا 6 متر میرسد و در مناطق نیمه گرمسیری میروید. گلهای انار درشت به رنگ قرمز اناری ولی بیبو میباشد. میوه آن کروی با اندازه های مختلف دارای پوستی قرمز رنگ و یا زرد رنگ میباشد. رویهمرفته در حدود بیست نوع مختلف انار در دنیا موجود است.
مشخصات گیاهشناسی
انار Punica Granatum درختچهای است خزاندار که البته در نواحی گرم و مرطوب با زمستانهای معتدل همیشه سبز است و حداکثر ارتفاع آن به 6 متر هم میرسد. لازمه میوهدهی در انار تابستانهای گرم و پاییز طولانی و خشک است. پایه کروموزومی انار 8=x و تعداد
کروموزوم آن 16 است. انار گیاهی است یکپایه و
گردهها ،
مادگی خود را به راحتی بارور میکنند. البته
گرده افشانی بین گلها توسط باد و
حشرات نیز میسر است. گلها بعد از 3 یا 4 سالگی درختچه روی سیخکها ظاهر میشوند. دارای دمگل کوتاه به رنگهای سرخ ، زرد و یا سفید با پهنای 2 سانتیمتر میباشند.
گلهای انار دارای 4 تا 8 کاسبرگ چرمی که در بالای میوه قرار دارد و تعداد زیادی پرچم با تخمدان تحتانی یا نیمه تحتانی است. کاسه گل ارغوانی رنگ و پایاست و گلبرگها مچاله هستند. میوه انار سته دارای پوست چرمی است. تقریبا کروی شکل به همراه کنجهای فراوان است. برگهای آن ساده ، کامل و بدون استیپول است طرز قرار گرفتن برگها بر روی شاخه متفاوت است و به سه فرم متقابل ، منفرد و فراهم مشاهده میشوند. شاخهها کوچک ، زاویهدار ، خاردار بدون کرک با پوست سفید رنگ تا خاکستری ، شکل مختص به خود را دارا هستند. عمق ریشههای انار زیاد است و با گسترش عمودی 1.5 متر گسترش افقی 2.5 تا 3 متر میباشد.
موطن انار
انار دارای سابقه کشت طولانی است. بر اساس شواهد تاریخی موجود سابقه کشت آن به 2500 سال قبل از میلاد مسیح باز میگردد. موطن اصلی آن خاور نزدیک بویژه ایران معرفی شده است. در حال حاضر مناطق کشت این میوه محدود میباشد. در آسیا ، ایران ، افغانستان و ازبکستان ، در اروپا ، اسپانیا و در افریقا ، در کنارههای شمالی آن (سواحل جنوبی مدیترانه) مورد کشت و کار قرار دارد و در بقیه نقاط دنیا در صورت کشت ، مساحت زیر کشت آن محدود و ناچیز است. نوع ترش مزه انار به صورت وحشی در جنگلهای شمالی ایران به صورت خودرو دیده میشود.
پوست انار
در ساختمان پوست ریشه انار به ترتیب قسمتهای زیر ملاحظه میگردد. سوبر ، پارانشیم پوستی با
کریستالهای اکسالات ، لیبر که ساختمان مشخص دارد و دستههای بافت لیبری بوسیله اشعه مرکزی که از یک تا دو ردیف سلول تشکیل شدهاند از یکدیگر جدا میشوند. در زیر
میکروسکوپ بافت لیبری دارای خطوط موازی خاکستری رنگی است که بوسیله خطوط روشنتری از یکدیگر جدا شدهاند. خطوط خاکستری رنگ عبارتند از سلولهایی که دارای ماکلهای اکسالات کلسیم میباشند و دستههای روشنتر از لولههای غربالی و سلولهای پارانشیمی آمیدندار تشکیل شدهاند.
علاوه بر این در دستههای لیبری تعداد کمی سلولهای درشت اسکروز وجود دارند که همگی دارای دیواره ضخیم بوده و بطور نامنظم در قسمت لیبری پراکنده شدهاند. ساختمان پوستهای ساقه انار باهم مشابه است ولی نوک دستههای لیبری در پوست ساقه پهنتر از پوست ریشه است و اشعه مرکزی نیز در طرف قسمت خارجی پوست پهنتر نشدهاند. در میان تقلبات پوست انار میتوان از تقلب پوستهای
Buis نام برد. این پوستها در زیر میکروسکوپ دارای ردیفهای کریستال و همچنین سلول اسکلروز نیستند.
ترکیب شیمیایی
پوست انار دارای تانن و آلکالوئیدهای مختلف است. اولین آلکالوئیدها که از پوست انار استخراج شده بوسیله Tanret شناخته شدهاند. تانره از پوست انار آلکالوئیدهای
Pelletierine (چپ گرد) ،
ایزوپله تیرین (خنثی) و
متیل پله تیرین (راست گرد) را به صورت مایع و آلکالوئید دیگر به نام پزودوپله تیرین را به صورت کریستالیزه مجزا کرده و بدست آورده است. پله تیرین و ایزوپله تیرین مانند Conicine از مشتقات پی پریدین میباشند و فقط زنجیر طرفی پروپی لیک ، کونیسین جای خود را به یک زنجیر آلدهیدیک داده است.
در متیل پله تیرین زنجیر طرفی به جای زنجیر آلدهیدیک دارا یک عامل ستنی است و باید به این نکته توجه داشت که این جسم شبیه هیگرین بتا موجود در کوکا است. پزودوپله تیرین دارای ساختمان کاملا متفاوتی است و از این نظریه به Tropinone نزدیک میشود و تروپی نن ، ستن تروپانول است که عبارت است از- N.Methyl Granatonine و این شباهت و نزدیکی درخواص فارما کودینامیک این مواد نیز مشاهده میشود. از احیای پزودوپله تیرین یک الکل همولگ تروپانول بدست میآید و از این الکل نیز میتوان مانند تروپانول مشتقات میدریاتیک و مشقات آنستزیک بدست آورد.
فارماکودینامی و تراپوتیک
پله تیرین یکی از فلج کنندههای اعصاب محرکه است و روی اعصاب حسی اثر نمیکند. تزریق داخل وریدی پله تیرین در سگ ایجاد Vaso- Constriction و هیپرتانسیون میکند. اگر کرمهای تنیا را در محلولی از پله تیرین بیندازیم بطور موقت یا دائم (بر حسب مقدار آلکالوئید و مدت زمان) فلج میشوند. پوست انار را به منظور دفع
کرم تنیا به صورت Apozeme همراه با مسهل تجویز میکنند و برای این منظور مخصوصا از تانات دو پله تیرین استفاده میکنند. وجود
تانن باعث می شود که جذب آلکالوئید کندتر صورت گیرد. این طریق مداوا که امروزه کمتر مورد استفاده قرار می گیرد در بیمار ایجاد تهوع ، قی ، سردرد ، سرگیجه و اختلالات بینایی میکند.
خواص دارویی
از نظر طب قدیم ایران میوه انار سرد و قابض است. آب انار سرد و تر و پوست انار سرد و خشک و بسیار قابض میباشد. پوست ریشه درخت انار از بقیه قسمتهای این درخت قابضتر است. کلیه قسمتهای درخت انار دارای تان میباشد که بسیار قابض است. برای مصارف دارویی از گل ، برگ ، پوست درخت ، پوست ریشه و دانه انار استفاده میشود.
انار منبع مهم آنتی اکسیدانها ،
پتاسیم و
ویتامین C است. در واقع آب انار یکی از غنیترین منابع پلی فنلهاست ، که گروهی از آنتی اکسیدانهای قوی هستند. آنتی اکسیدانها موادی هستند که قادرند با اثرات مضر اما طبیعی فرآیند فیزیولوژیک اکسیداسیون در بافتها مقابله کنند. علاوه بر آنتی اکسیدان ، آب انار حاوی دیگر مواد مفید همچون تاننها و آنتوسیانینها که به نظر میرسد با بیماریها مقابله میکنند نیز هست.
مباحث مرتبط با عنوان