امام عبدالعزیز بن عمر بن مازه بخاری
(بحرالعلوم)
«حک 495ق / 1102 م»
برهان الدین صدر کبیر امام عبدالعزیز بن عمر بن مازه بخاری، از فقها و علمای بزرگ و نخستین فرد شناخته شده از این خاندان است. عبدالعزیز مردی دانشمند، فقیه و مرجع دینی مردم بود. در فقه چنان تسلطی داشت که او را (ابوحنیفه ثانی) و (بحرالعلوم) لقب دادند. عنوانهای دینی (امام) و (برهان الدین) پس از وی به فرزندان و جانشینانش داده شد. لقب (صدر) را ،
سلطان سنجر بن ملکشاه سلجوقی که در 495 ق / 1102 م برای تحمیل سیطره خویش به قراخانان به
ماوراءالنهر و
بخارا آمده بود، به عبدالعزیز داد و او را به جای یکی از پیشوایان مذهبی
صفاری به عنوان حاکم بخارا برگماشت؛ وی همچنین ، خواهر خود را به عقد نکاح عبدالعزیز در آورد. این عنوان و (صدر جهان) و (
صدرالصدور) نیز پس از او، بر بیشتر جانشینانش اطلاق شد. عبدالعزیز را به سبب پایهگذاری این خاندان ، صدر کبیر، صدر ماضی و ابوالصدور نیز گفتهاند.
بن فنذق وی را به عنوان یکی از هم درسان پدر خود معرفی کرده است.
