نگاه کلی
بیشتر مردم با عمل
کلیه آشنا هستند - پاک کردن بدن از مواد زاید که یا خورده می‌شوند یا توسط
متابولیسم تولید می‌شوند - عمل دوم که بویژه جنبه حیاتی دارد کنترل حجم و ترکیب مایعات بدن است. زیرا تعادل آب و عملا تمام الکترولتها در بدن بین مقدار ورودی (توسط خوردن یا تولید متابولیک) و مقدار خروجی (توسط دفع یا مصرف متابولیک) تا حدود زیادی توسط کلیه‌ها حفظ می‌شود.
این عمل تنظیمی کلیه‌ها محیط پایدار سلولها را که برای آنها لازم است تا بتوانند فعالیتهای مختلف خود را انجام دهند حفظ می‌کند. کلیه‌ها مهمترین اعمال خود را با فیلتره کردن پلاسما و حذف مواد از فیلترها به میزان متغیر بسته به نیازهای بدن انجام می‌دهند در نهایت امر ، کلیه‌ها مواد ناخواسته را از فیلترا (
خون) توسط دفع آنها در ادرار پاک می‌کنند. در حالی که مواد مورد نیاز را دوباره به خون باز می‌گردانند.
اعمال کلیه
- تنظیم تعادل آب و الکترولیتها
- تنظیم تعادل اسید و باز
- تنظیم اسمولالیته و غلظت الکترولیتهای ماعات بدن
- دفع فراورده های زاید متابولیک و مواد شیمیایی خارجی
- تنظیم فشار شریانی
- ترشح هورمونها
- نوسازی گلوکز
تنظیم تعادل آب و الکترولیتها
به منظور حفظ هوموستازی ، دفع آب و الکترولیتها باید دقیقا با مقدار ورودی آنها هماهنگ باشد. اگر مقدار ورودی از مقدار دفع شده تجاوز کند مقدار آن ماده در بدن افزایش خواهد یافت. اگر مقدار ورودی از مقدار دفع شده کمتر باشد، مقدار آن ماده در بدن کاهش خواهد یافت. مقادیر ورودی
آب و بیشتر الکترولیتها معمولا بطور عمده تحت تاثیر عادات خوردنی و آشامیدنی شخص قرار دارد و این امر ایجاب می‌کند که کلیه‌ها میزان دفع خود را تنظیم کنند. تا با مقادیر ورودی مواد مختلف هماهنگی داشته باشد اگر فردی میزان مصرف سدیم خود را یک دفعه 10 برابر کند و از مقدار کم 30 میلی
اکی والان در روز به مقدار زیاد 300 میلی اکی والان در روز نشان می‌دهد.
در ظرف 2 تا 3 ساعت بعد از زیاد کردن سدیم خوراکی ، دفع کلیوی نیز به حدود 300 میلی اکی والان افزایش می‌یابد. بطوری که تعادل بین مقدار ورودی و مقدار خروجی دوباره برقرار می‌شود. اما در جریان 2 تا 3 ساعت سازش کلیوی با این مقدار ورودی زیاد
سدیم ، تجمع مختصر سدیم بوجود می‌آید که حجم مایع خارج سلولی را مختصر بالا می‌برد و موجب بروز تغییرات هورمونی و سایر پاسخهای جبرانی می‌شود که به کلیه‌ها علامت می‌دهند تا دفع سدیم خود را افزایش دهند. ظرفیت کلیه‌ها برای تغییر میزان دفع سدیم در پاسخ به تغییرات مقدار ورودی سدیم فوق العاده عظیم است.
دفع فرآورده‌های زاید متابولیک و مواد شیمیایی خارجی
کلیه‌ها راه اصلی برای دفع فراورده‌های زاید متابولیسم که دیگر مورد نیاز نیستند به شمار می‌رود. این فراورده‌ها شامل
اوره (از متابولیسم
اسیدهای آمینه)،
کراتینین (از کراتین عضله) ،
اسید اوریک (از
اسیدهای نوکلئیک)، فراورده‌های نهایی تجزیه
هموگلوبین (از قبیل بیلی روبین) و متابولیتهای
هورمونهای مختلف هستند.
همانند الکترولیتها ، این فرراوردهای زاید باید به همان سرعتی که تولید می‌شوند از بدن دفع گردند کلیه‌ها همچنین سموم و سایر مواد شیمیایی خارجی را که یا توسط بدن تولید می‌شوند یا خورده می‌شوند از قبیل
سموم دفع آفات ، داروهای و مواد اضافه شده به غذاها را دفع می‌کنند.
تنظیم فشار شریانی
کلیه‌ها با دفع مقادیر متغیر سدیم و آب نقش برتر را در تنظیم دراز مدت فشار شریانی بازی می‌کنند. علاوه بر آن کلیه‌ها با ترشح عوامل یا مواد موثر بر عروق از قبیل رنین که منجر به تشکیل فراورده‌های موثر بر عروق می‌شوند به تنظیم کوتاه مدت فشار شریانی کمک می‌کنند.
تنظیم تعادل اسید – بازی
کلیه‌ها همرا با
ریه‌ها و بافرهای مایعات بدن با دفع اسیدها و تنطیم ذخایر با فرهای مایعات بدن با دفع
اسیدها و تنظیم ذخایر بافرهای
مایعات بدن به تنظیم اسیدی - بازی کمک می‌کنند. کلیه‌ها تنها راه برای دفع بعضی انواع اسیدهای تولید شده توسط متابولیسم پروتئینها از قبیل
اسید سولفوریک و
اسید فسفریک از بدن هستند.
ترشح هورمون
کلیه‌ها اریتروپویتن ترشح می‌کنند که تولید
گویچه‌های سرخ خون را تحریک می‌کند. یک محرک مهم برای ترشح اریتروپوتین توسط کلیه‌ها هیپوکسی است. در شخص طبیعی ، کلیه‌ها تقریبا مسئول تمام اریتروپوتین ترشح شده به داخل گردش خون هستند در افراد مبتلا به بیماری شدید کلیوی یا کسانی که کلیه‌هایشان خارج شده و
همودیالیز می‌شدند آنمی شدید در نتیجه کاهش تولید
اریتروپوتین بوجود می‌آید.
تنظیم اسمولالیته و غلظت الکترولیتهای مایعات بدن
کلیه‌ها نوع فعال
ویتامین D یعنی 1 و 25 دی هیدروکسی ویتامین D3 را توسط هیدروکسیلاسیون این ویتامین در وضعیت شماره «1» تولید می‌کنند. ویتامین D نقش مهمی در تنظیم
کلسیم و فسفات بازی می‌کند.
نوسازی گلوکز
کلیه‌ها گلوکز را از اسیدهای آمینه و سایر پیش آهنگها در جریان روزه داری طولانی توسط روشی مرسوم به نوسازی گلوکز یا گلوکونئوژنز سنتز می‌کنند. ظرفیت کلیه‌ها برای اضافه کردن گلوکز به خون در جریان دوره‌های طولانی روزه دازی با ظرفیت کبد رقابت می‌کند. در بیماری مزمن کلیوی یا نارسایی حاد کلیه‌ها ، این اعمال هموستاتیک مختل می‌شوند و اختلالات شدید حجم و ترکیب مایعات بدن به سرعت ایجاد می‌شوند. در نارسایی کامل کلیه تجمع کافی
پتاسیم ، اسیدها ، مایع و سایر مواد در ظرف چند روز در بدن به وجود می‌آید که می‌تواند موجب مرگ شود مگر اینکه دخالتهای بالینی از قبیل همولیز انجام شوند تا لااقل تا حدودی تعادل مایع و الکترولیتهای بدن را مجددا برقرار سازد
مباحث مرتبط با عنوان
