دیدکلی
در
جامعه روستایی ایران ازدواجها به چند صورت مختلف معمول است، و میزان آن در اجتماعات مختلف فرق می‌کند، بی شبهه گسترش وسایل ارتباطی ، افزایش میزان تحرکات مکانی ، اجتماعی و شغلی ، بویژه در سالهای اخیر در دگرگونی و تطور شکل ازدواج موثر بوده است.
انواع ازدواج در روستا
خویش همسری و بیگانه همسری
در جامعه روستایی ازدواجها به دو صورت درون گروهی و برون گروهی معمول است، در گذشته ازدواجهای نوع درون گروهی بیشتر صورت می‌گرفت. امروزه میزان آن کم شده است. مقایسه نوع روابط میان زن و شوهر طی دو نسل در برخی از جامعه‌های روستایی نشانگر تغییر شکل ازدواج از خویش همسری به بیگانه همسری است. ولی در بسیاری موارد عکس این وضع نیز دیده شده است. بررسی انجام شده درباره 17 واقعه ازدواجی که طی سه سال اخیر در همین دهکده صورت گرفته ، حاکی از آن است که 59 درصد آنها جنبه بیگانه همسری داشته است. ارقام مذکور نشان می‌دهد که هر چند ازدواجهای نوع برون گروهی در گذشته هم معمول بوده است.
از مسائل دیگری که در زمینه ازدواج در جامعه روستای مطرح می‌توان کرد، چندزنی است. در گذشته چندزنی در میان روستائیان رواج و عمومیت زیادی داشته است، ولی امروز میزان آن تا حد زیادی کاهش یافته است.
سرشماری سال 1345 نسبت چندزنی را در جامعه روستایی برابر 1022.5 نشان می‌دهد. یعنی در برابر 1000 مرد همسردار 1022.5 نفر زن همسردار وجود داشته است. لکن از آنجا که تعدادی از مردان همسردار از روستا به شهر مهاجرت می‌کنند، عده زنان همسردار بیش از مردان است و رقم مذکور نمی‌تواند میزان واقعی چندزنی را نشان دهد.
شیربها
شیربها از دو واژه شیر و بها ترکیب می‌شود و به معنی بهاء و قیمت شیر است، انعامی است که پس از بازداشتن کودک از
شیر مادر به
دایه می‌دهند. شیربها غالبا پول نقدی است که برای انجام عقد ازدواج از طرف داماد یا خانواده او به پدر یا خانواده عروس و در مواردی به مادر عروس داده می‌شود و در صورت اخیر ممکن است به جای پول نقد ، کالا باشد. برابر واژه شیربها در پاره‌ای نقاط واژه‌های نقدینگی ، «زر» یا «باشلق» هم بکار می‌رود، رسم پرداخت شیربها به خانواده عروس در بسیاری از روستاهای ایران معمول است، لکن میزان آن در مناطق مختلف روستایی-برحسب ویژگی‌های فرهنگی جامعه و میان قشرها و گروه‌های اجتماعی روستانشین متفاوت است. درپاره‌ای نقاط میزان شیربها به حدی سنگین است که فرد در پرداخت آن با دشواریهای زیادی مواجه می‌شود و گاه - اگر به صورت قسطی هم باشد - قادر نیست آن را بپردازد و در نتیجه نمی‌تواند ازدواج کند.
بنابر بررسی انجام شده در سهل آباد
قوچان عقیده عمومی درباره ازدواج خریداری زن بوده است. چون در واقع زن مانند کالایی خرید و فروش می‌شد. به عبارت دیگر زن مانند کالا با پول مبادله می‌شد و این پول همان باشلق یا شیربهاست که مرد در قبال ازدواج به خانواده زن می‌پرداخت. اگر کسی از مردی که در جریان همسریابی بود، در این زمینه پرسشی می‌کرد، سوال خود را با کلمات زن خریدی؟ چقدر خریدی؟ ادا می‌کرد، و این در واقع تصوری کلی از امر ازدواج در این جامعه بوده است.
عمومیت و زود رسی ازدواج در جامعه روستایی
یکی از ویژگی‌های ازدواج در جامعه روستایی ایران عمومیت و زود رسی آنست. بنابر آمار موجود از سرشماری عمومی ایران درسال 1375 نسبت به مردان ازدواج کرده درگروه سنی 10 ساله و بالا در جامعه روستایی 52.31 درصد و نسبت زنان ازدواج کرده در همین گروه سنی 58.32 درصد بوده است. از مردان گروه سنی 10 ساله و بالا 47.69 درصد و از زنان همین گروه سنی 41.68 درصد مجرد بوده‌اند.
نسبت مردان مجرد از 67.5 درصد در گروه سنی 29-15 ساله به 4.48 درصد در گروه سنی 34-30 سال 0.92 درصد درگروه سنی 54-50 ساله کاهش می‌یابد.
از زنان گروه سنی 14-10 ساله 98.5 درصد مجرد بوده‌اند، این نسبت در گروه سنی 29-15 ساله به 4.48 درصد درگروه سنی 39-35 ساله به 2.89 درصد تقلیل می‌یابد و در گروه سنی 49-45 ساله که پایان دوره باروری است تنها 0.97 درصد زنان مجرد بوده اند.
مباحث مرتبط با عنوان
