دید کلی
در هر نوع انفجار یک موج انفجاری بوجود میآید که از نقطه انفجار به تمام جوانب گسترش مییابد. سبب بروز موج انفجاری توسعه گازهای سوزان و فشردهای است که از انفجار با سرعت به خارج حرکت کرده و فشار اتمسفر اطراف را بالا میبرند.
فیزیک امواجی که در لحظات بعدی به اطراف گسترده میشوند سرعتشان از امواج اولیه زیادتر است. زیرا از داخل هوایی عبور میکنند که توسط امواج اولیه گرم شده است.
به همین دلیل این امواج ثانویه در یک زمان معین به فیزیک امواج اولیه میرسند و فشارشان باهم توأم میگردد و تشکیل یک سطح میدهند که به نام جبهه ضربه (
جبهه موج) خوانده میشود. هنگامی که جسمی در برابر این جبهه قرار گیرد، فشار رویهای آن بالا رفته و در یک لحظه بسیار کوتاه به ماکزیمم اندازه خود میرسد. این فشار به سادگی جسم را دور زده و از همه طرف آنرا احاطه کرده و میفشارد.
اثر موج انفجاری روی باند فرودگاه
چون باند فرودگاهها طوری ساخته شده اند که بتوانند فشارهای زیاد را بر واحد سطح تحمل کنند لذا
موج انفجاری بر روی آنها زیاد مؤثر نخواهد بود.
اثر موج انفجاری روی هواپیما
ساختمان هواپیما طوری است که فشار زیاد عوامل جوی و بار و ضربه نشستن را تحمل میکند این فشارها همانند فشار موج انفجار است. با این تفاوت که فشار موج
انفجار ترکش هستهای حتی در یک مسافت قابل ملاحظه بسیار زیادتر است، لذا هواپیماها در برابر چنین فشاری مقاومت شایانی ندارند. بخصوص اگر موج انفجاری آنها را از یک سمت یا از دم مورد اصابت قرار دهند، بطور کلی آسیب پذیرترین قسمت هواپیما عبارتند از:
- پوشش پلاستیکی
- کابین بدنه
- کابین دستگاههای فرمان
- دم هواپیما
خسارت وارده به آلات و ابزار درون هواپیما به این بستگی دارد که مو ج به درون هواپیما راه یابد یا خیر. هواپیماهای کوچک که روزنهها و دریچههای کوچک دارند، اگر پوسته و شاسی شان مقاوم بمانند، آلات و ابزار درونیشان نیز محفوظ خواهند ماند. برعکس در هواپیماهای بزرگ به علت داشتن روزنه و دریچههای بزرگ آلات و ابزار درونی آسیب قابل ملاحظه دریافت خواهند کرد. مگر آنکه این روزنهها و دریچهها قبل از انفجار مسدود شده باشند. ضمنا این نکته قابل توجه است که چون روزنههای هواپیماها در حین پرواز بسته است، خسارت درونی معمولا هنگامی ایجاد میشوند که هواپیما در حال پارک باشد.
اثر موج انفجاری روی هواپیما ی در حال پرواز
در مسافت 1500 یارد از نقطه انفجار هواپیماهای در حال پرواز آسیب شدید و تا مسافت 3000 یاردی آسیب جزئی دریافت خواهند داشت باید توجه داشت که ارتفاع هواپیماهای در حال پرواز معمولا بالاتر از ارتفاعی است که
اثر ماخ بوجود میآید. بنابراین در مورد این هواپیماها شعاع خسارت بسیار کوچکتر از هواپیماهای پارک شده در روی زمین است، که اثر ماخ وجود دارد. زیرا اینگونه هواپیماهای پارک شده علاوه بر خساراتی که مستقیما از موج انفجاری دریافت میدارند. این امکان هم هست که کاملا از زمین کنده شده و در موقع اصابت مجدد به زمین از پهلو یا از طریق واژگون شدن خسارت ببینند امواج مستقیم احتمالا به بدنه یا دم هواپیما آسیب شدید برساند.
اثر موج انفجاری روی تانکها
تانکها و خودروهای ذره پوش بر علیه امواج انفجاری بسیار مقاومند، بخصوص هنگامی که دریچههای آنها مسدود و بر جکها به حالت قفل شده باشند
بی سیم ، وسایل بصری ، مسلسل ، چراغها ، چرخهای جاده و دستگاه تعلیق این چنین تانکها محفوظ خواهد بود تانکهایی که به خوبی مسدود نشده باشند. ابزار درونی شان بوسیله موج انفجاری که از روزنهها وارد شده است آسیب فراوان خواهند دید به تانکها در نزدیکی سطح زمین به هر صورت که باشند آسیب شدید وارد خواهد شد، زیرا موج انفجاری ممکن است تانکهای مزبور را تا مسافتی پرت کرده و آنها را واژگون سازد. همچنین قطعات تانک توسط فشار دینامیک از زمین جداشده و به مسافت قابل ملاحظهای پرت خواهند شد.
اثر موج انفجاری روی وسایل اردنانس و مهمات
مقاومت سلاحهای توپخانه مخصوصا توپهای سنگین در برابر موج انفجاری بسیار زیاد است، لیکن قطعات ظریف آنها مانند دوربینها و وسایل کنترل آتش خسارت خواهند دید مهمات در برابر اثرات مستقیم موج انفجاری بینهایت مقاوم هستند و تنها در اثر پرت شدن و اصابت مجدد به زمین ممکن است آسیب ببینند.
اثر موج انفجاری روی خودروها
تمام انواع خودروها و وسایل متحرک از اثرات مستقیم موج انفجاری خسارت قابل ملاحظهای دریافت خواهند داشت واژگون شدن ، کند شدن بدنه ، افتادن یک خودرو بر روی دیگری یا بر روی ساختمانها همه ایجاد خسارت میکنند خسارات سبک عبارتند از: شکسته شدن شیشهها و چراغها ، پاره شدن سیستمهای الکتریکی خودرو ، نفوذ گرد و خاک به درون قطعات گردنده و جعبه دنده و غیره. در فواصل نزدیک به سطح زمین چرخها ، قسمتهای خارجی موتور مانند شمعها و
کاربراتور و بدنه خودرو آسیب خواهند دید. حتی امکان تاب برداشتن شاسی ، از بین رفتن سقف خودرو ، مچاله و سوراخ شدن باک بنزین وجود دارد.
اثر موج انفجاری روی وسایل الکتریکی و ماشین آلات برقی
ابزار و آلات دقیق و حساس مانند
رادار ، دستگاههای
رادیو ،
تلفن ، تابلوهای کلید دار و دستگاههای سنجش و بازرسی
مواد رادیو اکتیو در برابر موج انفجاری بسیار آسیب پذیرند، حتی اگر مستقیما آسیبی دریافت نکند توسط سنگ ریزههای سریع و گرد و خاک و آتش سوزیهای ایجاد شده خراب خواهند شد. ماشین آلات سنگینتر مانند ابزار ماشینی ،
موتورها و
ژنراتورها گر چه در برابر موج انفجاری بسیار مقاوم هستند؛ لیکن همان سنگ ریزههای سریع و سریع گرد و خاک و آتش سوزی باعث خراب شدن آنها خواهد شد و نیز ممکن است توسط عناصر موج انفجاری زنگ زدگی حاصل نمایند.
اثر موج انفجاری روی وسایل عمومی
تیرها و ستونهایی که بر روی شان سیمهای تلفن و کابلهای مختلف نصب است در برابر موج انفجاری آسیب میبینند، منابع آب و گاز و لولههایی که روی سطح زمین کار گذاشته شدهاند هم بطور مستقیم و هم بطور غیر مستقیم (خراب شدن ساختمانها و تأسیسات و پلهای رودخانهها روی آنها) آسیب دیده ، شکسته شده و یا ترک خواهند خورد. اگر این منابع و لولهها و آبگذرها در عمق کم در زیر زمین باشند در نزدیکی سطح زمین آسیب خواهند دید.
اثر موج انفجاری روی انسان
بدن انسان بطور خارق العادهای در برابر موج انفجاری مقاوم است، چون حالت فنری دارد میتواند موجی را که قادر باشد ساختمانهای از بتن تقویت شده را کاملا منهدم سازد تحمل نماید، بدون اینکه آثار جراحت یا بیماری در آن ظاهر شود. برای اینکه جراحات شدید یا مرگ ایجاد شود فشاری در حدود 300 پوند بر اینچ مربع لازم است. بنابراین اکثر ضایعات انسانی موج انفجاری غیر مستقیم ایجاد میشود.
یعنی اشخاص در اثر دریافت فشار پرت شده و با شتاب به زمین یا ساختمانها برخورد حاصل میکنند و یا بواسطه قطعات سنگ و شیشه و چوب که با سرعت در هوا حرکت میکنند جراحت میبینند. ساختمانها نیز بر روی عدهای خراب شده و آنها را مدفون میکند و آتش سوزی و سایر جنبههای انفجار هستهای بخشهای عمده تلفات انسانها را دارد. در ژاپن 35% کلیه ضایعات مربوط به اثر غیر مستقیم موج انفجاری بوده است و کسی از اثرات مستقیم موج آسیبی ، به غیر از چند پاره شدگی پرده گوش ندیده بودند.
مباحث مرتبط با عنوان
