عامر بن عبدالله بن جراح، معروف به ابوعبیده، از طایفه بنی الحارث قبیله
قریش بود. پدرش عبدالله در جنگ فجار از سرکردگان قریش و مادرش نیز از قریشیانی بود که بعدها اسلام آورد. ابو عبیده در سال های نخست
بعثت به همراه ارقم بن ارقم و
عثمان بن مظعون نزد پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم آمد و اسلام آورد.
نام وی جزو کسانی ذکر شده که به
حبشه هجرت کردند. ابوعبیده پس از هجرت پیامبر به مدینه، از حبشه به
مکه بازگشت و سپس به مدینه هجرت کرد. پیامبر بین او و
سعد بن معاذ یا سالم مولی ابی حذیفه یا
محمد بن مسلمه پیمان برادری بست.
ابوعبیده در
جنگ بدر و سایر
غزوه‌های پیامبر اسلام شرکت کرد. گفته اند ابوعبیده در جنگ بدر، پدر خود را که از مشرکین بود، به قتل رساند، اما این روایت از فضایل ساختگی اوست که توسط شاگردان مکتب
سقیفه بنی ساعده برای گرداننده اصلی سقیفه، ساخته شده است.
نیز گفته شد که وی برخی از سریه‌ها (جنگ‌هائی که پیامبر خود در اّن شرکت نداشتند) را فرماندهی کرده است. در پیمان
صلح حدیبیه از شاهدان صلح‌نامه بود. وی به هنگام رحلت پیامبر در سپاه
اسامة بن زید بود و وقتی خبر وفات پیامبر به سپاه رسید، به همراه اسامه به مدینه بازگشت.
وی به همراه
عمر بن خطاب در رساندن
ابوبکر به خلافت نقش بسزایی داشت. همسویی وی با ابوبکر و عمر در این امر و نیز نقش گسترده اش در حوادث بعدی جای هیچ گونه انکار و تردید نیست.
وقتی ابوبکر به خلافت رسید، ابوعبیده نقش عمده ای در ستاندن بیعت از مخالفان، به خصوص
حضرت علی علیه السلام و
عباس بن عبدالمطلب، عموی پیامبر، بر عهده داشت. از این رو اهل سنت، برای وی فضایل زیادی را بر شمرده و او را از
عشیره مبشره دانسته‌اند.
پس از تثبیت ابوبکر در خلافت، ابوعبیده به اداره
بیت المال مشغول شد و تا پایان زندگی یکی از مهمترین عناصر استحکام ارکان خلافت بود. در فتوحات شام و ایران نیز از سرداران سپاه مسلمانان به شمار می‌رفت.
در سال 17 یا 18 قمری، بیماری طاعون شام را فرا گرفت. عمربن خطاب که از فرا رسیدن مرگ ابو عبیده بیمناک بود، وی را به مدینه فرا خواند، ولی او سرباز زد. سرانجام همچون برخی از صحابه بیمار شد، و در سال 17 یا 18 قمری در اردن در گذشت. اکنون گور او در همان جاست.
منابع :
الطبقات، ج 3، ص 409
اسدالغابه، ج 6، ص 121
دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج 5، ص 718
