ابوالهیثم مالک بن تیهان اهل
قبیله اوس بود و از اصحاب پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و
علی علیه السلام به شمار میرفت. گفتهاند که او و
اسعد بن زراره نخستین افراد از
انصار بودند که مسلمان شدند. او در دو
بیعت عقبه حضور داشت و دست یاری به
رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم داد. همچنین از
نقبای دوازده گانه ای به شمار میرفت که در پیمان دوم عقبه از میان بیعتکنندگان برای نشر اسلام برگزیده شدند. پیامبر میان او و
عثمان بن مظعون،
پیمان برادری برقرار ساخت. او در نبردهای
بدر و
احد و دیگر غزوات اسلامی شرکت داشت.
پس از شهادت
عبدالله بن رواحه انصاری در
جنگ موته، پیامبر ابوالهیثم را به جای او به کار سنجش محصول
خرمای خیبر و دریافت سهم یهودیان از آن محصول گماشت. ابوالهیثم پس از رحلت پیامبر، از جمله مخالفان
ابوبکر بود. وی در زمان خلافت ابوبکر از کار سنجش محصول خیبر سر باز زد و در خواست او را نپذیرفت.
نام ابوالهیثم را در زمره کسانی بر میشماردند که به خلافت امام علی علیه السلام متمایل بوده اند و با او
بیعت نمودهاند. او به همراه امام علی علیه السلام در نبردهای
جمل و
صفین شرکت جست و سرانجام در جنگ صفین به شهادت رسید.
امام علی علیه السلام در مرگ او غمگین و محزون گشت و در یکی از خطبههایش او را به نیکی یاد فرمود.
منابع :
الاستیعاب
اسد الغابه
معجم رجال الحدیث
تنقیح المقال