| فیلم عکاسی مواد شیمیایی خاصی در بردارد که نور می‌تواند بر آنها اثر بگذارد و تصویر خارجی بر آن نقش ببندد. یکی از بهترین روشهای عکسبرداری ، آشکار سازی تابش بوسیله برمور نقره است چرا که برای حساس کردن آن ، تنها چند فوتون کافی است. پیش از ظهور اطلاعات به‌صورت یک تصویر نهان به شکل دانه‌های حساس شده روی شیشه یا فیلم ذخیره شده است که در مبحث زیر توضیح داده می‌شود. |
|
دید کلی
پرتوها روی
امولسیون یا خمیر عکاسی اثر می‌گذارند که با اندازه گیری این اثر می‌توان به کمیت پرتوها پی برد. امولسیون ماده نرمی است که محتوای ذرات ریز برمور نقره به قطر حدود یک میکرون است. در هر میلیمتر مکعب امولسیون حدود یک میلیارد ذره برمور نقره وجود دارد. درجه حساسیت فیلم بستگی به تراکم و قطر ذرات برمور نقره دارد. به این معنی که هر چقدر این ذرات بزرگتر و تراکم انها در امولسیون بیشتر باشد، فیلم حساس است. از این روش بیشتر برای
دزیمتری پرسنل استفاده می‌شود.
طرز ساخت فیلم عکاسی
برای ساختن فیلم نخست روی ورقه نازک و شفاف
پلی استر یا
شیشه لایه نازکی از ماده شفاف و چسبنده و سپس روی آن بطور یکنواخت یک ورقه امولسیون عکاسی کشیده می‌شود. برای حفاظت امولسیون در مقابل عوامل خارجی ، روی امولسیون با لایه بسیار نازک و مقاومی به ضخامت 0.1 تا 0.5 میکرون پوشانده می‌شود. ممکن است که به منظور ایجاد حساسیت بیشتر هر دو روی فیلم با یک امولسیون و یا به منظور گسترش دامنه اندازه گیری پرتوهای با انرژیهای کم و زیاد ، یک طرف فیلم با امولسیونی با حساسیت کم و روی دیگرش با امولسیونی با حساسیت بیشتر ، پوشانده شود.
مکانیزم اثر پرتوهای فیلم
وقتی فیلم تحت تابش قرار بگیرد، در کریستال برمور نقره اتمهای
برم و
نقره آزاد می‌شوند. این عمل ظاهرا هیچ گونه اثر قابل تشخیصی روی فیلم نمی‌گذارد، در حالی که روی فیلم اثر مخفی ایجاد شده است. وقتی فیلم در
محلول ظهور گذارده می‌شود، اتمهای نقره و برم به‌صورت زیر به کلی از یکدیگر جدا می‌شوند و تصویر مخفی ظاهر می‌شود. اتمهای نقره روی فیلم می‌مانند و یونهای برم به مرور وارد محلول می‌شوند. سیاهی فیلم مربوط به وجود همین اتمهای نقره روی فیلم می‌باشد و واردشدن یونهای برم در محلول ظهور ، موجب افزایش غلظت محلول و کاهش تاثیر محلول ظهور روی فیلمهای بعدی می‌گردد.
پس از ظهور برای این که وضع فیلم ثابت بماند، در
محلول اسیدی بسیار ضعیف گذارده می‌شود. در این مرحله تمام کریستالهای برمور نقره که در آنها فعل و انفعال صورت نگرفته و سالم مانده‌اند، داخل محلول ثبوت شده، از فیلم حذف می‌شوند. نهایتا آنچه از امولسیون بیشتر روی فیلم باقی می‌ماند، همان اتمهای نقره‌اند که به‌صورت نقطه و مجموعه آنها به‌صورت لکه‌های کوچک و سیاه رنگ نمایان می‌شود.
پس میزان سیاهی فیلم بستگی به میزان پرتوگیری فیلم دارد که این می‌تواند وسیله‌ای برای دزیمتری پرتوها باشد. چون شدت اثر پرتو روی فیلم به میزان پرتوگیری فیلم بستگی دارد و همچنین میزان سیاه شدن فیلم بستگی به مدت ظاهر کردن ، نوع ،
غلظت ، درجه حرارت محلول ظهور و حتی غلظت محلول ثبوت دارد، در دزیمتری پرتوها با فیلم بایستی به کلیه نکات مذکور توجه داشت.
حساسیت فیلم عکاسی به پرتوها
حساسیت فیلم به اندازه و تراکم کریستالهای برمور نقره در امولسیون و ضخامت لایه امولسیون بستگی دارد. حساسیت فیلم در برابر جذب مقدار مشخصی از پرتوها با انرژی کمتر از حدود 250 کیلو الکترون ولت ، زیادتر و تابع انرژی پرتوهاست. لذا برای از بین بردن این عدم یکنواختی حساسیت فیلم ، قسمتهایی از فیلم با ورقه‌های جاذبی با ضخامتهای مختلف پوشانده می‌شود تا از پرتوهای با انرژی کمتر ، مقدار کمتری پرتو به فیلم برسد و تا حد زیادی تغییر حساسیت به علت تفاوت انرژی پرتوها از بین برود.
کاربرد فیلم عکاسی به عنوان بج
موقعی که از فیلم برای تشخیص میزان پرتو گیری بدن استفاده می‌شود، برای تعیین مقادیر پرتوگیری از انواع پرتوها با انرژیهای مختلف ، هر قسمت از سطح فیلم بوسیله ورق جذب کننده خاصی با ضخامت معینی پوشانده می‌شود. هر یک از این جذب کننده‌ها باید در دو طرف فیلم و در مقابل یکدیگر قرار داده شوند تا پرتو قبل از برخورد به فیلم اجبارا از آنها بگذرد. بج جعبه نازک مکعب مستطیل شکل کوچکی است و از جنس ماده‌ای هم ارزش با بافت نرم است که ورقه‌های نازک و کوچک جذب کننده از جنس
آلومینیوم ،
قلع ،
مس و
سرب مقابل هم در آن جا داده شده‌اند و فیلم درون آن قرار داده می‌شود.
دزیمتری نوترونهای کند بوسیله فیلم عکاسی
در این سیستم از
برخورد غیرالاستیک ذرات
نوترون به موانع حاوی عناصر
بور یا
لیتیم و یا
ازت پرتو ذره‌ای بارداری بوجود می‌آید و این پرتوها روی فیلم اثر می‌گذارند. دزیمتری
نوترونهای تند بر اساس شمارش تعداد
برخوردهای الاستیک بین پرتوهای نوترون و هسته‌های عنصر
هیدروژن موجود در امولسیون می‌باشد، زیرا در این برخورد پروتونهای آزاد شده روی فیلم اثر گذاشته و از خود ردپایی که قابل تشخیص و شمارش هستند، به جا می‌گذارند. دزیمتری پرتوها بوسیله فیلم صرف‌نظر از طولانی بودن مراحل آماده‌سازی فیلم ، اندازه گیری
دانسیته نوری آن ، در مواقعی که میزان پرتو کم ، ولی مدت پرتوگیری زیاد باشد، به علت بی اثر یا کم اثر بودن عوامل خارجی روی فیلم نسبت به سایر دزیمترها رجحان دارد.
استفاده از فیلم برای دزیمتری پرسنل
روش استفاده از فیلم برای دزیمتری پرسنل به این صورت است که نخست به تعداد معینی از فیلمها مقادیر مشخص و مختلفی پرتو تابانده می‌شود. سپس این فیلمها همراه با فیلمهایی که پرسنل از آن استفاده کرده‌اند، یک جا با هم ظاهر و ثابت و خشک می‌شوند تا شرایط برای همه فیلمها یکسان باشد. آنگاه دانسیته نوری فیلمهایی که به آنها مقادیر معین پرتو داده شده بود، بوسیله دستگاه
دانسیتومتر تعیین می‌گردد و بر اساس نتایج بدست آمده منحنی نمایش تغییرات دانسیته فیلم برحسب مقادیر پرتوهایی که به فیلم داده شده ، رسم می‌شود، تا منحنی زیر بدست آید:
برای تعیین میزان پرتوگیری فیلمهای مربوط به پرسنل کافیست که ابتدا دانسیته نوری هر فیلم بوسیله همان دستگاه دانسیتومتر تعیین شود. سپس با مراجعه به منحنی فوق مقدار پرتوگیری آن فیلم معلوم گردد. از منحنی پیداست که اگر میزان پرتوگیری فیلم از حدی تجاوز بکند، دانسیته فیلم ثابت و بدون تغییر خواهد ماند. پس باید توجه داشت که دزیمتری بوسیله هر نوع فیلم در محدوده معینی صحیح است و به همین منظور است که در بج‌ها دو فیلم یکی با حساسیت کم و یکی با حساسیت زیاد و یا یک فیلم که یک رخ آن دارای امولسیون با حساسیت کم و رخ دیگرش دارای امولسیون با حساسیت زیاد گذارده می‌شود.
مباحث مرتبط با عنوان
