چرخش یک دیسک سیاه وسفید باعث تولید خطا در دیدن رنگ ها می شود.
هنگامی که این دیسک سیاه و سفید را می چرخانید، به نظر می رسد الگوهای حلقوی رنگی تشکیل می شود. دلیل دیدن این رنگ ها این است که گیرنده های رنگ های مختلف در چشم با سرعت های متفاوتی پاسخ می دهند.
وسایل مورد نیاز
- مقوا
- دیسک نمونه
- چسب
- دستگاه فتو کپی
- یک دستگاه چرخنده ( صفحه تراش یا دریل یا مخلوط کن دستی و... )
شرح آزمایش
دیسک نمونه را کپی کرده و روی تکه ای کاغذ بچسبانید. می توانید الگوی دیسک را بزرگ تر یا کوچک تر کنید.
این دیسک را روی دستگاه چرخنده نصب کنید.
دیسک را در روشنایی لامپ یا زیر نور خورشید به چرخش درآورید (بهتر است از لامپ فلوئورسان استفاده نشود. چون ممکن است ظاهری دارای ضربان به دیسک بدهد که دیدن اثر را مشکل می کند.)
به نوارهای رنگی که روی دیسک تشکیل می شود و همچنین به ترتیب قرارگیری رنگ ها توجه کنید. در مرکز دیسک چه رنگی می بینید؟ نوارهای بعدی چه رنگی هستند؟
جهت چرخش دیسک را معکوس کرده و ترتیب رنگ ها را از مرکز به سمت لبه ها، با حالت قبل مقایسه کنید. سرعت چرخش و اندازه ی الگوی دیسک را تغییر دهید ونتیجه را با مشاهدات اول مقایسه کنید.
چه اتفاقی در حال وقوع است؟
افراد مختلف رنگ هایی با شدت های متفاوت را روی دیسک چرخان می بینند. تاکنون دلیل این تفاوت بطور کامل شناخته نشده است، ولی این خطای دید را سلول های بینایی رنگی که سلول های مخروطی نام دارند، تولید می کنند.
سه نوع سلول مخروطی در چشم وجود دارد. یک نوع نسبت به رنگ قرمز بیشترین حساسیت را دارد، یکی به رنگ سبز و دیگری به آبی. هر نوع سلول یک زمان عکس العمل ( زمانی که طول می کشد تا به یک رنگ پاسخ دهد )، و یک زمان متفاوت دوام پاسخ ( زمانی که پس از، از بین رفتن محرک به پاسخگویی ادامه می دهد ) دارد. برای مثال، سلول های آبی، آهسته ترین سرعت پاسخگویی را دارند ( بیشترین زمان تاخیر) و زمان بیشتری به پاسخگویی ادامه می دهند ( بیشترین زمان ماندگاری را دارند).
وقتی شما به نقطه ای از دیسک چرخان می نگرید، در واقع در حال مشاهده ی فلاش های متناوب سیاه و سفید هستید. وقتی یک فلاش سفید رد می شود، هر سه نوع سلول پاسخ می دهند. ولی چشم و مغز شما رنگ سفید را وقتی می بیند که هر سه نوع سلول بطور برابر جواب دهند. این حقیقت که برخی سلول ها سریع تر از بقیه عکس العمل نشان می دهند- و بعضی از انواع سلول ها مدت بیشتری از بقیه به پاسخگویی ادامه می دهند- منجر به عدم توازنی می شود که دیدن رنگ ها را توجیه می کند.
رنگ ها از مرکز دیسک به سمت لبه ها تغییر می کنند زیرا در موقعیت های شعاعی مختلف طول قوس رنگ سیاه متفاوت است. بنابراین میزان درخششی که در شبکیه ی چشم تولید می کنند، متفاوت است.
توضیح رنگ های "دیسک بنهم" خیلی پیچیده تر از آن چیزی است که در اینجا آمد. بطور مثال، چه قوس های سیاه در "دیسک بنهم" نازک باشند چه نباشند، رنگها دیده خواهند شد!