سیل (sill) توده نفوذی لایهای شکلی است که به موازات سطح طبقات و یا شسیتوزیته سنگهای درونگیر خود قرار دارد. واضح است که سن سیلها همیشه از سنگهای درونگیر خودشان کمتر است. از نظر وضع قرارگیری ، سیلها ممکن است به صورت افقی ، قائم و یا مایل باشند و تعریفی که عدهای از زمین شناسان برای سیل کردهاند و آنها را تودههای نفوذی هم شیب افقی میدانند، امروزه به کار برده نمیشود. |
مشخصات سیلها
از نظر ابعاد ، ضخامت سیلها از ورقههای نازکی که ضخامت آنها از چند سانتیمتر بیشتر نیست تا تودههای بزرگی که ضخامتشان به چند صد متر میرسد، تغییر میکند. سیلهای نازک معمولا چند متر تا چند ده متر طول دارند، ولی سطحی سیلهای بزرگ ممکن است به چند هزار کیلومتر مربع برسد. در هر صورت ضخامت سیلها نسبت به ابعاد دیگر آنها خیلی کمتر است. سیلها ممکن است ساده یا مکرر باشد.
سیلهای ساده از یک بار نفوذ
ماگما به وجود می آیند. ولی سیلهای مکرر در نتیجه تزریق مکرر مواد مذاب ایجاد میشوند. با توجه به طرز تشکیل این تودهها باید انتظار داشت که سیلهای ساده به دلیل برخورد با طبقات سرد درونگیر خود فقط در کنارههای خود بافت دانه ریز که مربوط به سرد شدن سریع میباشد، را داشته باشند. در صورتی که در سیلهای مکرر این قسمتهای سرد شده و دانه ریز در داخل سیل نیز مشاهده میشود.
انواع سیل
اگر سیل از ماگماهای مختلف با ترکیبات متفاوت ایجاد شود آن سیل را ، سیل مرکب گویند. سیلهایی که در آنها تفریق ماگمایی صورت گرفته باشد، سیل تفریق شده نام دارد. این سیلها از نظر
سنگ شناسی حائز اهمیت زیادی میباشند، زیرا بهترین نمونه طبیعی از
تفریق ماگمایی میباشند. ضخامت این نوع سیلها معمولا در حدود چند صد متر میباشد و در نتیجه نفوذ در یک لایه افقی ایجاد میشوند. سیلهایی که در اثر جانشینی سنگها ایجاد میشوند ممکن است شبیه به هر یک از انواع سیلها باشند، ولی در این سیلها تغییر جنس توده نفوذی به سنگ درونگیر تدریجی است، ولی در انواع قبلی این تبدیل ناگهانی است.
فرق سیل با گدازه
گدازهها نیز تودههای لایهای یا صفحهای شکلی هستند که در اثر بیرون ریختن مواد مذاب داخل زمین ایجاد میشوند. بنابراین اگر گدازههای بین دو لایه رسوبی قرار گیرد ممکن است با سیل اشتباه شود ولی برای تشخیص این دو از هم مواردی وجود دارد که در زیر به آنها اشاره میکنیم.
- سیل از نظر سن از سنگهای دو طرف خود جوانتر است. در صورتی که در گدازه سنگهای زیرین قدیمیتر و سنگهای رویی جوانتر از گدازه میباشد.
- در مورد گدازه میتوان قطعاتی از سنگ آذرین را در بین اجزا طبقه رویی پیدا کرد.
- بافت گدازهها معمولا حوزهای میباشد، در صورتی که سیلها فاقد این نوع بافت میباشند.
- زائدههایی از سیل ممکن است در اثر فشار نفوذ در داخل طبقات دیده شود، ولی گدازهها فاقد این زائده میباشند.
- اثرات دگرگونی در گدازهها فقط در روی سنگهای آذرین زیرین مشاهده میشود، در صورتی که در مورد سیل این اثرات دگرگونی را در هر دو طرف سیل میتوان مشاهده کرد.
- در مورد گدازهها میتوان سطح فرسایش و ناصافی را در سطح سنگ زیرین مشاهده نمود.
مباحث مرتبط با عنوان