یورش پنج ساله تیمور به ایران
«798- 794 ق/ 1396- 1392»
وقتی تیمور سومین یورش خود را به
ایران در794 ق/ 1392 م آغاز کرد، پنجاه و هشت سال از عمر خود را پشت سر گذاشت که البته نیمی از آن را بر پشت اسب و در میدان جنگ و گریز گذرانده بود.
سومین یورش
تیمور نزدیک پنج سال به طول انجامید بطوریکه مورخانش آن را یورش پنج ساله خوانده اند .
از طرفی
پسرانش عمر شیخ و میرانشاه و نواده اش پیرمحمد، پسر جهانگیر نیز در طی این جنگ حضور داشته و در تأمین پیروزیهای او سعی و اهتمام بسیار عالی از خود نشان دادند .
علت این حمله های پنج ساله :
این بار محرک او از این لشکرکشی، دفع شورشهای مازندران، تنبیه
مظفریان فارس ، و تسخیر
بغداد بود.
چون
سید کمال الدین مرعشی در
مازندران مجدداً داعیه استقلال کرده بود و تیمور براو غلبه کرد سپس او را با کشتی به
خوارزم ویران شده فرستاد.
امّا خود تیمور در مازندران ماند بطوریکه در سرکوب مخالفانش ، در شهر
آمل کشتار فجیع به راه انداخت.
تنبیه آل مظفر و جلایریان
پس از آن برای تنبیه
آل مظفر، از طریق
ری به
بروجرد و از آنجا به
دزفول و
شوشتر رفت . این اتفاقات در «صفر 795 ق/ اواخر دسامبر 139 یا اوایل ژانویه 1393 م» صورت پذیرفت .
جنگ با شاه منصور مظفری
از طرفی، شاه منصور آل مظفر را که در مخالفت با او پافشاری می کرد و حکام مظفری را دائم برضد وی تحریک می نمود ، مورد تعقیب قرار داد. به این ترتیب شاه منصور، با اندک سپاهی که در اختیار داشت، در مقابله با وی رشادت و جسارت فوق العاده از خود نشان داد.
سرانجام در جنگی که روی داد، شاه منصور ، تیمور را مضروب کرد، و خودش نیز مجروح شد تا اینکه به دست سپاه تیمور دستگیر و عاقبت کشته شد.
قتل عام آل مظفر
تیمور سایر شاهزادگاه
آل مظفر را هم که نسبت به وی اظهار طاعت کردند، بلافاصله دستگیر و به قتل رساند «رجب 795 ق/ مه 1393م.
او سپس
فارس را به پسر خود عمر شیخ واگذار کرد
سرکوب جلایریان و فتح بغداد
تیمور بعد از فتح فارس ، برای مقابله با
سلطان احمد جلایری حرکت کرد .
قرایوسف ترکمان، سرکرده طوایف
قراقویونلو نیز به سلطان احمد جلایری ، پیوسته بود.
تیمور از راه
اصفهان عازم بغداد شد «شوال 795 ق/ اوت 1393 م.
تیمور پایتخت سال های پیشین
عباسیان را تقریباً بدون هیچگونه برخورد یا مقاومتی، فتح کرد. به همین خاطر سلطان احمد زن و فرزند خود را در آنجا در دست دشمن رها کرد و خود به
شام و
مصر گریخت که در این فرار ، قرا یوسف ترکمان هم با او همراه شد.
ایجاد نظم و امنیت در بغداد
توقف در بغداد
تیمور مدتی را که در بغداد توقف کرد، به ایجاد نظم و امنیت پرداخت .
از آن گذشته این توقف برای
قشلاق سپاه و همچنین تدارک لوازم مورد نیاز برای حمله بسوی شام و مصر برایش ضروری بود.
در این بین
عمر شیخ که از فارس به دیدار پدر می آمد، در نزدیک بغداد به یاغیان محلی کشته شد «ربیع الاول 796 ق/ ژانویه 1394 م.
تیمور که از این واقعه به شدت متاثر شده بود، حکومت فارس را به نواده خود
پیرمحمد جهانگیر واگذاشت .
سرکوب یاغیان شمال عراق کنونی
تیمور خود برای سرکوبی یاغیان از بغداد عازم نواحی شمال
بین النهرین شد.
نخست قلعه
آمد و
موصل را تسخیر کرد و سپس در سرزمین اکراد به تاخت و تاز پرداخت.
از طرفی در
تکریت که پناهگاه راهزنان کرد و عرب بود، کله منارها برپا ساخت .
حمله به قفقاز و روسیه
تیمور در سرزمین های
ارمنستان و
گرجستان فتوحاتی انجام داد ولی چون از لشکر کشی مجدد
توقتمش خان به نواحی اران و دربند آگاه شد، برای دفع او به آنجا لشکرکشی کرد.
سرانجام در
قفقاز شکست سختی به او داد، تا اینکه در تعقیبش از ولایت
چرکس و
قزاق عبور کرد و در کنار رود
ولگا بار دیگر او را مغلوب و متواری ساخت.
حمله به مسکو
به این ترتیب از آنجا به داخل
روسیه به تاخت و تاز پرداخت ، چنانکه شهر
مسکو را فتح کرد و در آنجا به کشتار و غارت و ویرانی پرداخت .
او شهرهای سرای و هشترخان را هم که تختگاه ایران قبچاق بود طعمه آتش قرار داد.
بازگشت به سمرقند
سرانجام تیمور بعد از پنج سال جنگهای خونین، بار دیگر به ماوراءالنهر بازگشت. چنانکه در بازگشت خود آذربایجان و ولایات غربی ایران را به پسرش میرانشاه «799 ق / 1379 م» داد .
تیمور خراسان و نواحی شرقی را به پسر دیگرش شاهرخ واگذاشت «800 ق/ 1398 م»
این سومین یورش تیمور نیز همچون تهاجمات سابق اش، حاصل عمده ای جز به دست آوردن غنائم به قیمت کشتارهای گسترده انسانها، در برنداشت.
بطوریکه در این میان شهرهای بسیاری عرضه ویرانی و نابودی قرار گرفت و هنگامیکه جنگجوی فاتح در پایان اینهمه کشتار و ویرانی به تختگاه خود باز می گشت، ظاهراً هیچ گونه ناراحتی و عذاب وجدانی در خود نداشت؛ گویی تمام این تهاجمات خونین را برای خود نوعی ساعت و مأموریت تلقی می کرد که موجب تشفی خاطر او می شد.
موضوعات مرتبط با این بحث
