اندازه حركت خطی
اكنون میتوانیم اهمیت فیزیكی مفهوم مركز جرم را توضیح دهیم. حركت گروهی از ذرات با جرمهای
را كه جرم كل آنها
است، در نظر میگیریم. در اینجا فرض میكنیم كه نه جرمی به دستگاه وارد و نه از آن خارج میشود، به گونهای كه جرم كل
دستگاه در طول زمان ثابت میماند. بعداً دستگاههایی را مطالعه خواهیم كرد كه در آنها
ثابت نیست، یك مثال آشنا در این مورد موشك است كه ضمن مصرف سوخت، گازهای داغ از آن خارج میشود و در نتیجه جرمش كاهش مییابد.
برای این دستگاه ثابت ذرات داریم
كه در آن بردار مكان
مشخص كننده مركز جرم در یك چارچوب مرجع خاص است. با مشتق گرفتن از این معادله نسبت به زمان داریم
یا
كه در آن
سرعت ذره اول،...، و
(مساوی با
) سرعت مركز جرم است.
مطلب را با مثال زیر ادامه میدهیم:
مثال
فرض كنید جسمی مطابق شكل به جرم
با سرعت
به سمت راست حركت میكند و جسمی دیگر با جرم
با سرعت
به سمت چپ در حركت است مركز جرم این مجموعه چگونه حركت میكند؟
با توجه به رابطه فوق میتوان نوشت:
یعنی جهت حركت مركز جرم به سمت حركت جسم بزرگتر و سرعت بیشتر است.
امّا میتوان دید كه تنها مقدار
یا
در تعیین سرعت مركز جرم تأثیر ندارد و حاصلضرب این دو است كه حركت مركز جرم را توصیف میكند. از این رو كمیت
كمیتی مهم است كه به آن اندازه حركت خطی یا تكانه میگوئیم.
تكانه یك تك ذره عبارت است از بردار
كه به صورت حاصلضرب جرم ذره،
، در سرعتش
، تعریف میشود. یعنی:
تكانه كه عبارت است از حاصلضرب یك كمیت نردهای در یك بردار، خودش نیز یك بردار است. چون
تكانه یك ذره خاص با
متناسب است از این رو به چارچوب مرجع ناظر بستگی دارد و ما باید همیشه این چارچوب را مشخص كنیم.
پیوند های خارجی
http://Olympiad.roshd.ir/physics/content/pdf/0098.pdf