مقدمه
در تداخل بین دو
جمعیت میکروبی متفاوت یک جمعیت یا هر دو می‌توانند از این رابطه سود یا زیان ببرند. این تداخل بین جمعیتهای مختلف میکروبی نیز می‌تواند برای هر دو طرف مثبت ، مانند
همسفرگی ،
همکاری و
همزیستی ، یا منفی مانند
رقابت و
هم آزاری ، باشد. در حالت منفی هر دو ارگانیسم از یکدیگر تاثیر منفی می‌پذیرند. این حالت زمانی پیش می‌آید که جمعیت میکروبی از نظر منابع زیستی مانند فضا ،
اکسیژن ، غذا و غیره در معرض محدودیت یا کمبود قرار گیرد. رقابت در محیط ، عامل جدایی جمعیتهای میکروبی نزدیک به هم از نظر اکولوژیکی می‌شود و عوامل موثر در آن را
اصول تفکیک رقابتی می‌نامند.
رقابت حذفی
رقابت حذفی را می‌توان با یک آزمایش ساده بر روی دو نوع پروتوزوئر نشان داد.
پارامسیوم کوداتوم و
پارامسیوم اورلیا که دو نوع پروتوزوئر بسیار نزدیک به هم هستند، هر یک به تنهایی و با مقدار کافی طعمه باکتریایی به خوبی رشد و تکثیر می‌یابند. ولی اگر این پروتوزوئرها را همراه با هم در یک محیط قرار دهیم، پس از 16 روز تنها پارامسیوم اورلیا زنده می‌ماند و پارامسی دیگر از محیط حذف می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد که هیچ یک از این دو ارگانیسم به دیگری حمله نکرده و یا ماده سمی بر علیه یکدیگر تولید نمی‌کنند. اما پارامسیوم اورلیا به دلیل سرعت رشد و تکثیر بیشتر در رقابت بر سرعت مواد غذایی بر دیگری غلبه می‌کند.
رقابت بر سر مواد غذایی واحد
نتیجه رقابت بر سر مواد غذایی واحد ، با تغییر شرایط محیطی دگرگون می‌شود. برای مثال در حضور
سولفید و نور متناوب دو باکتری
کروماتیوم ونیوزوم و
کروماتیوم ویزی در یک تعادل نسبی با یکدیگر زندگی می‌کنند. در حالی که همین دو باکتری در معرض نور دائمی ، در محیط رشد خود به رقابت پرداخته و کروماتیوم و نیوزوم غالب می‌شود. علت این امر آن است که در حضور نور هر دو
باکتری رشد کرده و در نتیجه بیشتر سولفید ، بوسیله کروماتیم ونیوزوم مصرف و اکسید می‌شود. در حالی که در تاریکی در اثر انباشت سولفید ، کروماتیوم ویزی ، سولفید بیشتری را مصرف می‌کند. بنابراین تعادل میان زمان تاریکی و روشنایی موجب تعادل در رشد دو باکتری می‌شود و به آنها امکان زندگی توام را می‌دهد. وجود یک جمعیت غالب در محیط ، نشانه وجود جایگزین رقابتی است.
عوامل موثر بر رقابت
عوامل غیر زنده مانند حرارت ، PH ،
اکسیژن و امثال آن به میزان زیادی بر سرعت رشد جمعیتهای میکروبی تاثیر می‌گذارند و می‌توانند بر حاصل مبارزه رقابتی موثر باشند. به عنوان مثال در غلظت بالای
مواد غذایی ، رقابت بین باکتریهای
اسپیریلوم و
اشریشیاکلی منجر به حذف رقابتی اسپیریلوم می‌شود. در حالی که در غلظتهای پایین تر ، بر عکس اشریشیاکلی از محیط حذف می‌شود. تعادل جمعیتهای میکروبی و ترکیب آنها در
فاضلابها ، می‌تواند با ورود آنها به آب رودخانه و در نتیجه کاهش غلظت مواد غذایی محیط تغییر کند. به همین ترتیب در شرایطی مانند حرارت بالا، یا غلظت زیاد نمک ، جمعیتهای میکروبی مقاوم به این شرایط می‌توانند بر دیگران غلبه نمایند. این نوع رقابت برای بقا در شرایط نامساعد محیطی یافت می‌شود.
مباحث مرتبط با عنوان
