ابو نصر خسرو فیروز
«440-450 ق / 1048-1058 م»
ابو منصور
خسرو فیروز، ملقب به ملک رحیم، هنگامی که پدر در قید حیات بود، حکومت
بغداد را داشت. چون ابو کالیجار درگذشت، امیران و بزرگان
دیلم که در بغداد بودند با خسرو فیروز بیعت کردند. ملک رحیم چندی بعد برای تسخیر فارس که در آن ایام به وسیله برادرش
ابو منصور فولاد ستون اداره میشد، دستور گرد آوری سپاه داد و برادر دیگر خود ابو سعید را که در بغداد بود به فرماندهی این سپاه برگزید و او را روانه شیراز نمود.
ابو سعید بدون آن که از سوی فولاد ستون پایداری بیند و کشتهای بدهد بر فارس چیره شد و فولاد ستون را در دِژ استخر زندانی کرد. چون ملک رحیم از گشوده شدن فارس آگاه شد با گروهی از همراهان خویش به
خوزستان رفت تا از آن جا راهی شیراز شود. فولاد ستون که در زندان استخر بود با امیران و بزرگان دیلم، پیوندی نزدیک پیدا کرد و با وعده مال به آنان از زندان آزاد و بار دیگر بر تخت امارت نشست. ملک رحیم که از ماوقع این جریان آگاهی نداشت با پنداری آسوده روانه شیراز شد، اما در برابر این شهر با پایداری سخت یاران فولاد ستون مواجه شد و چون نیرویی بسنده در اختیار نداشت، ناگزیر از گرفتن شیراز چشم پوشید و به
اهواز بازگشت. فولاد ستون به تعقیب برادر شتافت و ملک رحیم ناگزیر اهواز را ترک گفت و به
رامهرمز رفت. در وادی نمک دو سپاه برادر با هم رو به رو شدند و چون گروه زیادی از ملک رحیم به فولاد ستون پیوستند، ملک رحیم شکست سختی خورد و به همراه دیگر برادران خود؛ ابو سعید و ابو طاهر راهی
واسط شد و به گرد آوری سپاه پرداخت. برخوردهای پراکنده بین دو برادر بارها پیش آمد که نتیجه قطعی در بر نداشت. در 447 ق / 1055 م، ملک رحیم سپاهی گران گرد آورد و بر آن شد تا شیراز را تصرف کند. این بار نیز، فولاد ستون بدون مقاومت شیراز را تسلیم برادر کرد و ملک رحیم پس از چیره شدن بر شهر به واسط بازگشت.
دلجویی طغرل سلجوقی از خلیفه قائم بامرللّه
در همان ایام، طغرل سلجوقی بر آن شد که از خلیفه
قائم بامرلله دلجویی نماید و خود را به او نزدیک سازد. به همین منظور، پیشکشهایی به خدمت وی در بغداد فرستاد و پیام داد که میخواهد از راه بغداد به زیارت
خانه خدا مشرف شود و با خلیفه دیداری داشته باشد. خلیفه نیز با فرستادگان طغرل به احترام رفتار نمود و طغرل را برای آمدن به بغداد دعوت نمود. طغرل بی درنگ با گروهی از سپاهیان و بزرگان دربار رهسپار بغداد شد. ملک رحیم که در واسط بود، چون از این خبر آگاهی یافت، پیش از رسیدن طغرل خود را به بغداد رساند. طغرل در 25 رمضان 447 ق / 18 دسامبر 1055 م وارد بغداد شد و چون در حق خلیفه بندگی و فرمانبرداری خود را آشکار ساخت، خلیفه درباره وی احترام بیشتری به جای آورد. اما چند روزی از ورود طغرل به بغداد نگذشته بود که بین افراد سپاه وی با مردم شهر زد و خوردهایی درگرفت. طغرل این پیشامد را بهانه قرار داد و اهالی شهر را چپاول کرد و این اقدام وحشیانه را به ملک رحیم نسبت داد. با همین بهانه طغرل دستور داد تا ملک رحیم و همراهان او را دستگیر کردند و او را به ری فرستاد تا در قلعه طبرک در بندش کنند. ملک رحیم در 450 ق / 1058 م در همان زندان دارِ فانی را وداع گفت.
