پرکاری تیروئید یا هیپرتیروئیدیسم hyperthyroidism
شرح بیماری
پرکاری تیروئید عبارت است از فعالیت بیش از حد طبیعی غده تیروئید، که هورمونهای مترشحه از آن در تنظیم تمام کارهای بدن نقش دارند. در نتیجه این فعالیت بیش از حد، تولید هورمونهای تیروئید (تیروکسین) افزایش می‌یابد. شایعترین نوع پرکاری تیروئید،
بیماری گریوز نامیده می‌شود. پرکاری تیروئید، بزرگسالان 50-20 ساله و عمدتاً زنان را گرفتار می‌کند.
علل و انواع پرکاری تیروئید
- در این بیماری ( هیپرتیروئیدیسم ) تیروئید بسیار فعال است و تیروکسین خیلی زیاد تولید می‌کند که درصورت شدت آن به آن تیروتوکسیکوز می‌گویند. این عارضه در زنان بیشتر از مردان بروز می‌کند. نشانه‌های آن شامل اضطراب، تپش قلب، کاهش وزن، افزایش اشتها، عدم تحمل گرما، اسهال، و اختلالات قاعدگی است.
- شایعترین شکل پرکاری تیروئید بیماری گریوز است، یک بیماری خود ایمنی که در آن بدن پادتن‌هایی تولید می‌کند. این پادتن‌ها تیروئید را وادار به تولید تیروکسین بیشتری می‌کنند. در اشخاص مبتلا به بیماری گریوز چشمها بطور غیرعادی بیرون می‌زنند ( اگزوفتالمی ) و پوست ساق پا ورم می‌کند.
- علتهای پرکاریهای تیروئید می‌تواند بر اثر یک تومور خوش‌خیم در تیروئید یا یک گواتر مولتی ندولر از قبل موجود باشد.
- در موارد نادر، تیروئید می‌تواند بر اثر یک عفونت ویروسی که به آن تیروئیدیت می‌گویند پرکار شود. این بیماری که التهاب تیروئید است می‌تواند باعث آزاد شدن تیروکسین ذخیره شده، شود.
- سابقه خانوادگی پرکاری تیروئید، استرس، جنس زن و سایر اختلالات ایمنی از عوامل تشدید کننده بیماری هستند.
علایم پرکاری تیروئید
- علائم عمومی: کاهش وزن سریع علی رغم افزایش اشتها و حتی مصرف زیاد غذا. البته در افراد مسن ممکن است افزایش وزن دیده شود. تعریق بیش از حد، ضعف عضلانی، لرزش (بخصوص دستها) و تنشهای غیرارادی (خصوصاً در دستان و انگشتان)، افزایش حساسیت و تحریک پذیری نسبت به گرما و احساس گرما یا داغی
- علائم عصبی: بی حوصلگی و تحریک پذیری شدید، کاهش تمرکز، ایجاد حالات و تنش های عصبی، اضطراب و نگرانی و بیقراری قابل توجه و اختلال خواب.
- علائم قلبی: تند، نامنظم و کوبنده بودن ضربان قلب و افزایش ضربان قلب و تپش قلب به دنبال انجام کارهای معمول، افزایش فشار خون.
- علائم چشمی: مشکلات بینایی و دو تا دیدن و بیرون زدگی غیر طبیعی کره چشم یا اگزوفتالمی.
- علائم موضعی تیروئید: گواتر یا بزرگ شدن غده تیروئید.
- علائم گوارشی: تغییر حرکات طبیعی روده بزرگ، اسهال و گاهی یبوست.
عواقب مورد انتظار
معمولاً با دارو یا جراحی قابل معالجه است. شش ماه فرصت دهید تا بیماری خوب شود. برخی از انواع پرکاری تیروئید ممکن است بدون درمان هم خوب شوند.
نارسایی احتقانی قلب، طوفان تیروئید که عبارت است از بدتر شدن ناگهانی تمام علایم که یک اورژانس تهدیدکننده زندگی است. و تشخیص اشتباه به عنوان یک واکنش اضطرابی روانی از عوارض احتمالی هستند.
بررسی‌های تشخیصی
- بررسی‌های تشخیصی ممکن است شامل آزمایش خون و بررسی‌های رادیواکتیو مثل اندازه‌گیری برداشت ید 131 توسط تیرویید باشد.
درمان پرکاری غده تیرویید
این بیمار به محض تشخیص، باید تحت درمان قرار گیرد. معمولاً از ید رادیواکتیو، داروهای ضد تیروئید و در برخی موارد از روش های جراحی برای برداشتن بخشی از غده، استفاده می‌شود. درمان مناسب به اندازه گواتر، علت پرکاری تیروئید، سن، و مدت زمانی که جراحی می‌تواند به تأخیر افتد (در صورتی که کاندید عمل جراحی باشید) بستگی دارد. پرکاری تیروئید را در اکثر بیماران می‌توان با دارو کنترل نمود. عمل جراحی برای برداشتن قسمتی از تیروئید در بعضی از بیماران توصیه می‌شود. در هر یک از این روشهای درمانی، تغییر شیوه ی زندگی، تغییر و اصلاح رژیم غذایی و تطابق فعالیت می‌توانند نقش بسیار مهمی در جهت بهبودی بیمار داشته باشد.
سه راه درمانی وجود دارد:
- درمان دارویی و داروهای ضد تیروئید: این داروها از ساخته شدن هورمونهای تیروئید جلوگیری می‌کنند که نهایتاً سبب از بین رفتن علائم بیماری ظرف 6 تا 8 هفته می‌شوند.
- رایج‌ترین داروی ضد تیروئید کاربیمازول است. این دارو از تشکیل هورمونهای تیروئید جلوگیری می‌کند. ظرف سه هفته مقدار هورمونهای تیروئید را تا حد طبیعی کاهش می‌دهد. مصرف طولانی مدت کاربیمازول به مدت دو سال برای جلوگیری از برگشت ناراحتی لازم است. توقف و جایگزینی نیز ممکن است لازم باشد. در این درمان فعالیت غده تیروئید بوسیله مقدار زیاد کاربیمازول متوقف می‌شود و وقتی میزان هورمون تیروئید به حد طبیعی در خون برسد، تیروکسین به آن اضافه می‌شود. مزیت این روش آن است که مدت زمان مداوا که فقط با کاربیمازول 18 تا 24 ماه طول می‌کشد به 6 تا 9 ماه کاهش می‌دهد.
کاربیمازول برخی عواض جزیی مثل تهوع، استفراغ ، بثورات پوستی یا سردرد بهمراه دارد. در مورد نادر تعداد گلبولهای سفید خون را کاهش می‌دهد.
- در مرحله اولیه درمان یک مسدود کننده گیرنده بتا آدرنرژیک (مثل پروپرانولول) را می‌توان برای کنترل علائم از جمله برای کم کردن تعداد ضربان قلب افزایش یافته، تجویز کرد و بعد از بازگشت تیروئید به وضعیت طبیعی خود باید آن را قطع نمود.
- برای اگزوفتالمی باید کورتیکواستروئیدها مصرف شود زیرا به درمانهای دیگر پاسخ نمی‌دهند.
- درمان با ید رادیواکتیو: ید رادیواکتیو که سلول‌های تیرویید را به‌طور انتخابی نابود می‌سازد، وارد غده تیروئید می‌شود و سبب عدم فعالیت آن در جهت تولید بیش از اندازه هورمونهای تیروئید می‌گردد. با این روش علائم ظرف 6-3 ماه برطرف می‌شوند. در بیشتر بیماران مصرف داروهای جایگزین هورمونهای تیروئید پس از این شیوه لازم می‌باشد. ید رادیواکتیو را معمولا به عنوان خط اول درمان بویژه برای سالمندان انتخاب می‌کنند و چنانچه پرکاری تیروئید بعد از مصرف کاربیمازول عود کند انتخاب دوم خواهد بود. پرکاری تیروئید ظرف 2 سال پس از درمان در 80 درصد افراد بروز می‌کند.
مطالعات طولانی نشان داده‌اند که ید رادیواکتیو مطمئن است اما استفاده از آن در زمان حاملگی مجاز نیست.
- جراحی: خط سوم درمان ، جراحی است. این روش برای کسانی که مفید است که گواتر بزرگ دارند بویژه اگر مشکلاتی برای بلع و تنفس ایجاد کند. برداشتن غده تیروئید توسط جراحی سبب متوقف شدن تولید بیش از اندازه هورمونهای تیروئید می‌شود، در بیشتر بیماران، مصرف داروهای جایگزین هورمونهای تیروئید پس از این شیوه لازم می‌باشد.
پرکاری غده تیرویید در نوزادان
یکی از نادرترین اختلالات غده تیروئید پرکاری آن در نوزادان می‌باشد. این وضعیت در نوزادانی که مادران آنها در طول دوران بارداری پرکاری تیروئید داشته‌اند، بندرت رخ می‌دهد. علائم و نشانه‌های پرکاری تیروئید در نوزادان شامل: گواتر (بزرگی غده تیرویید)، تولد زودرس، تب، قرمزی صورت، تپش قلب، فعالیت و بیقراری می‌باشد. اگر بیماری خفیف باشد ممکن است نیاز به درمان خاصی پیدا نکند و خود به خود به حالت طبیعی بازگردد. اما اگر اختلال، کودک را به واقع بیمار کرده باشد درمان باید صورت گیرد و یا داروهای ضد تیروئیدی مورد نیاز است. بنابراین برای هر خانم بارداری که سابقه پرکاری تیروئید دارد، مشاوره با پزشک مربوطه در طول دوران بارداری بسیار ضروری است.
پرکاری غده تیروئید در کودکان
با افزایش فعالیت غده تیروئید، علائم و نشانه‌هایی در کودکان همانند بزرگسالان بروز می‌کند. می‌توان تپش قلب کودکان را حتی زمانی که او در حال استراحت است حس کرد و همین طور می‌توان به میزان فعالیت او (بی قراری و پرتحرکی، عدم توانایی در بخواب رفتن) توجه نمود. نشانه رشد سریع این کودکان، کوچک شدن لباسهای آنان است که باید مورد توجه والدینشان قرار گیرد. والدین و معلمان مدارس معمولاً توجه و دقت بسیار کمی در این موارد بر روی کودکان دارند. اما علائمی چون لرزش دست که سبب بدخط نوشتن می‌شود و یا ضعف عضلات شانه و ران در هنگام بازی و ورزش بسیار قابل اهمیت است.
در هنگام پرکاری غده تیروئید یک و یا بیش از یکی از علائم عصبانیت، کج خلقی و زودرنجی، اختلال خواب، افزایش تعریق، عدم تحمل گرما، کاهش وزن غیر منتظره، چشمان بیرون زده، خیره نگاه کردن، گواتر، تپش قلب سریع، افزایش اشتها، افزایش حرکات دودی روده، دستان گرم و مرطوب و لرزش انگشتان در این افراد دیده می‌شود.
درگیری چشمی در بیماران پرکاری تیروئید
بیماران مبتلا به پرکاری تیروئید نوعی درگیری چشمی هم خواهند داشت که در حدود ۱۰۰درصد موارد در پاتولوژی دیده می‌شود. تمام بیمارانی که پرکاری تیروئید و به دنبال آن درگیری چشمی ناشی از آن را دارند باید در فواصل معین جهت معاینات چشمی و به ویژه کنترل فشار داخلی چشم به چشم پزشک مراجعه کنند. در درگیری چشمی ناشی از پرکاری تیروئید تمام قسمت‌های چشم شامل پلک‌ها، ترشح اشک، سطح چشم، فشار داخلی چشم، عضلات چشم و عصب بینایی درگیر می‌شوند. بالا ماندن فشار داخلی چشم برای مدت طولانی موجب تخریب فیبرهای عصبی و در نتیجه افت دید و در نهایت کوری می‌شود.
در مطالعه‌ای دیده شد که فشار داخلی چشم در ۲۰درصد این بیماران بالا است که این رقم شمار بسیار بالایی است. با توجه یافته‌های حاصل از این مطالعه و اثر مخرب بالا بودن فشار داخلی چشم بر بینایی به تمامی بیماران مبتلا به پرکاری تیروئید توصیه می‌شود که به فواصل معین جهت معاینات چشمی و به ویژه کنترل فشار داخلی چشم به پزشک متخصص مراجعه کنند.
مباحث مرتبط با عنوان
