نمایشگاه عبارت است از فضای مناسب و استثنایی و خارق العاده که در آن عرضه کنندگان و بازدید کنندگان می توانند با فعالیت های سازمان یافته و هماهنگ به مبادله
کالاها، خدمات و اطلاعات بپردازند، نمایشگاه محل تلاقی عرضه کنندگان و بازدیدکنندگان است، نمایشگاه محل ارائه تفکر جدید است، محل مبادله اطلاعات و محل ارائه ابتکارات، اختراعات و ابداعات است.
در روزگاران باستان نمایشگاه را
فستیوال یا جشن می دانستند که در خلال آن امکان عرضه کالا یا خدمات فراهم می شدکلمه نمایشگاه از کلمه لاتین Feria مشتق شده است که معنی جشن یا فستیوال را می دهد. در گذشته قدیم مردم در طول هفته یا در ایام خاصی در ماه یا سال در مکان خاصی به انگیزه جشن یا مراسم مخصوصی دور هم جمع می شدند و به پرپایی جشن و پایکوبی و برگزاری برخی آداب و رسوم می پرداختند و کالاهایی را که قصد فروش داشتند به همراه می آوردند. امروز نمایشگاه از شکل ابتدایی آن خارج شده و محلی برای تحقیق و تفحص، تکامل و توسعه و دستیابی به منابع جدید عرضه کالا شده است.
تاریخچه نمایشگاه
در اغلب کشورهای جهان از دیرباز انواع نمایشگاهها برگزار می شود. تاریخ پیشینه نمایشگاهها با تاریخ تجارت و داد و ستد بشر پیوند دارد. اگر بخواهیم تاریخچه برپایی نمایشگاهها را بررسی کنیم باید به شهر
آتن به عنوان مرکز تجارت دنیا و محل برگزاری نمایشگاههای بزرگ کالاهای تجاری ممالک مختلف از دیرباز اشاره کرد. بازار های مکاره از 6000 سال پیش وجود داشته است همچنین فنیقی ها به عنوان بزرگترین تجار زمان خود نخستین نمایشگاهها را در 2800 سال قبل از میلاد برپا کردند.فنیقی ها کالاهای مختلف خود را به وسیله کشتی به سرزمین های دیگر می برند و در آنجا به نمایش می گذاشتند .نمایشگاهها با تحولات دوران
رنسانس و
انقلاب صنعتی به تدریج تکامل یافته و به صورت رویدادهای فصلی، محلی، منطقه ای ، بین قاره ای و جهانی خودنمایی کرد. روز بروز بر دامنه فعالیت نمایشگاهها افزوده تا کم کم نمایشگاههای جهانی شکل گرفت. اولین نمایشگاه جهانی در سال 1145 میلادی در شهر لایپزیک
آلمان بر پا شد همچنین در سال 1830 نمایشگاه جهانی در شهر
پاریس برگزار شد که از کشورهای مختلف چهار گوشه جهان در آن شرکت کردند و در این نمایشگاه مهندس
ایفل باپرچ (برج مهم ایفل) را در وسط نمایشگاه به عنوان نمایش قدرت و پیشترفت صنعتی
فرانسه به جهانیان معرفی کرد. از مهمترین نمایشگاههای جهانی در سال 1798 میلادی در شهر
پاریس در کنار رودخانه سن فرانسه نمایشگاهی برپا شد که این نمایشگاه تبدیل به جشنی بزرگ شده بود. محل برگزاری نمایشگاه جایی انتخاب شده بود که
ناپلئون پس از بازگشت از
ایتالیا پیروزی خود را جشن گرفته بود . فرانسه سعی داشت به جهانیان نشان دهد که شکست های گذشته را جبران کرده است و رو به پیشترفت دارد این نمایشگاه کاربردی سیاسی نمایشگاهها را به خوبی نشان می دهد.در سال 1879 میلادی در شهر
سیدنی استرالیا و در سال 1880 میلادی در شهر
ملبورن نمایشگاه جهانی برپا شد. در آن زمان از عمر شهر ملبورن فقط پنجاه سال گذشته بود. از این دو نمایشگاه 4 میلیون نفر دیدن کردند که برای کشور جوانی مانند استرالیا رقمی بسیار موفقیت آمیز بود. برپائی این دو نمایشگاه باعث شد که قاره
استرالیا به جهانیان معرفی شود و این کاربرد تبلیغی نمایشگاهها را نشان می دهد.
در سال های دیگر نمایشگاههای متعدد دیگری نیز بر پا شدند که از جمله آنان می توان به نمایشگاه جهانی در کشور
آمریکا،
انگلیس ،
ژاپن و غیره ... اشاره کرد.
پیشینه نمایشگاه در ایران
ایرانیان از دیرباز علاقه و توجهی به نمایشگاه داشته اند بیشترین نمایشگاههای سده های گذشته
ایران در کنار بنادر بزرگ و یا شهر های بزرگ که بر سر راه کاروان های تجاری قرار داشته برپا می گردید.بازار های مکاره غیر از بنادر و شهر های بزرگ در مسیر راههای بازرگانی همچون
جاده ابریشم که از ایران عبور می کرد نیز بر پا می شد که ایرانیان با ایجاد
کاروانسراها موجب رونق این بازارها بودند. با تمرکز قدرت در دوران هخامنشی و وضع قوانین گمرگی و بندری و عوارض در دوره
ساسانیان برپایی نمایشگاهها در ایران شکل تازه ای به خود گرفت.در دوره
صفویان بازاری به سبک نمایشگاه در
اصفهان شکل گرفت، در دوره
قاجاریه به همت عباس میرزا نمایشگاه بزرگی در
تبریز برپا شد که در آن مصنوعات ایران به نمایش درآمد، در این نمایشگاه بازرگانانی از ممالک
روسیه و
عثمانی نیز حضور داشتند
ناصرالدین شاه در سفر اول خود به غرب در سال 1248 هجری از نمایشگاه
وین در کشور
اتریش دیدن کرد و با دیدن این نمایشگاه خیلی به شوق آمد و بعد از بازگشت به ایران تصمیم گرفت همچون اروپائیان محل دائمی برای نمایشگاهها ایجاد کند. مشارکت ایران در نمایشگاههای خارج از کشور برای اولین بار ، به سال 1851 مصادف با برپایی نمایشگاه قصر بلورین
لندن بر می گردد که با اعلامیه میرزا تقی خان
امیر کبیر صاحبان صنایع در این نمایشگاه شرکت و کالای ایران از جمله پارچه های قلمکار،
فرش و
صنایع دستی ،
کاشی و انواع
خشکبار به نمایش گذاشتند. نخستین گام مفید در تحقق بخشیدن اندیشه برگزاری نمایشگاهها در سال 1337 برداشته شد، این نمایشگاه توسط دولت و صاحبان صنایع
ایتالیا برگزار و هزینه آن نیز توسط آنان تامین و پرداخت شد. در سال 1343 قانون تشکیل شرکت سهامی نمایشگاههای بین المللی تصویب و در سال 1348 نمایشگاه بین المللی آسیایی با مشارکت 33 کشور در تهران برگزار شد. بعد از برگزاری سه نمایشگاه آسیایی در سال 1352 اولین نمایشگاه بین المللی تهران برپا شد که تا سال 1379 بیست و شش نمایشگاه بین المللی بازرگانی در
تهران برگزار شده است و از سال 1380 به صورت تخضصی برگزار می شود.
انواع نمایشگاه
نمایشگاهها بر حسب موضوع یا محل برگزاری به ترتیب زیر طبقه بندی می شوند:
- بازار : از شش هزار سال پیش شروع شده است که به آنها بازار های مکاره می گویند.
- نمایشگاههای محلی: در یک محل یا شهر خاص برگزار می شود مثل پوشاک بهاره که در اسفند ماه هر ساله برگزار می شود.
- نمایشگاههای منطقه ای: در یک استان یا منطقه جغرافیایی انجام می شود.
- نمایشگاههای ملی: توانمندیها و پیشترفت بازرگانی، صنعتی، تکنولوژی، فرهنگی و هنری یک کشور به نمایش در می آید.
- نمایشگاههای بین قاره ای: بین دو یا چند قاره جهان در کشوری خاص برگزار می شود.
- نمایشگاههای بین المللی عمومی: در این نمایشگاهها کالاهای مختلف اعم از مصرفی و سرمایه برای عموم به نمایش در می آید. نمایشگاه بین المللی بازرگانی تهران از آن جمله است در این نمایشگاهها تجارت واقعی صورت نمی گیرد.
- نمایشگاه بین المللی تخصصی: مدت برپایی آن کوتاه و کالاهای خاص و صنعت جانبی آن به نمایش در می آید. مثل نمایشگاه بین المللی چرم، لوستر ، ماشین و ...
- نمایشگاههای بین المللی اطلاعاتی: آخرین تحولات تکنولوژیکی و دانش فنی به نمایش گذاشته می شود. معمولاً هر دو سال یا چهار سال یکبار برگزار می شود مانند نمایشگاه بین المللی انفورماتیک که در آلمان بر پا می شود.
- نمایشگاههای اختصاصی کشورها: این نوع نمایشگاهها به درخواست یک کشور و در کشور دیگری برگزار می شود که هدف آن بازاریابی است و تحکیم مناسبات اقتصادی و سیاسی را در بر دارد مثل نمایشگاه اختصاصی ایران در استرالیا .
- نمایشگاههای اکسپو: نمایشگاههای جهانی اکسپو از مهم ترین و پیشترفته ترین نوع نمایشگاهها در جهان محسوب می شود که مدت بر پایی آن طولانی و عموماً در این نمایشگاهها آداب و رسوم، فرهنگ، هنر، تجارت، صنعت و تکنولوژی کشور ها معرفی می شود نمایشگاههای اکسپو به مسائل بازرگانی می پردازد و تاکنون در ایران برگزار نشده است.
