لباس در
آفریقا از مظاهر فرهنگی به شمار می رود. شکل و رنگ لباس معرف مشخصه سیاسی یا قبیله ای افراد است. مثلاً زنان قبیله ماراکو لباس راه راه می پوشند. یا رئیس قبیله در نیجریه لباس قرمز می پوشد که معنی خشم و خون را دارد و رئیس را از شر شیطان حفظ می کند. در حالیکه در ایبارا در نیجریه رنگ قرمز برای تدفین استفاده می شود. بنابراین
رنگ مشخصه مهمی برای این مردم به حساب می آید. همچنین به عنوان تن پوش غیر از
پارچه از پوست حیوانات، پوست درخت و رنگ یا ترکیبی از عناصر نام برده شده استفاده می شود. ساده ترین شکل لباس مردان یک قطعه
چرم چهار گوش است که به دور کمر خودشان می بندند و شنلی که روی شانه می اندازند. در گذشته
منسوجات این قاره به صورت دستی تولید می شد و در حال حاضر پارچه از
اروپا و
هندوستان به این کشور وارد می شود. تاریخ نساجی آفریقا به گذشته های دور بر می گردد و اطلاعات موجود از طریق مورخین هنر و مردم شناسان و سیاحان جمع آوری شده است.
الیاف نساجی مورد استفاده در آفریقا
این الیاف شامل
پشم،
پنبه،
الیاف گیاهی ( شامل الیاف ساقه ای و الیاف علفی)، پوست درخت و
ابریشم وحشی می باشند.
پشم
امروزه آفریقای جنوبی از مهمترین مراکز تولید پشم در دنیاست. در شیوه سنتی از پشم گوسفند و موی شتر برای بافت پارچه به صورت دستی استفاده می شود. شیوه تولید منسوجات پشمی در آفریقا به این صورت است که ابتدا الیاف پشم چیده شده با آب و بدون استفاده از مواد شوینده شستشو داده می شود و سپس برای مدت سه روز در محل تاریکی نگه داشته می شود تا حجم آن زیاد شود. سپس با استفاده از دو قطعه چوب برس مانند
الیاف موازی می شوند. سپس الیاف به هم تابیده شده و تبدیل به
نخ می شوند. تبدیل الیاف به نخ تماماً توسط زنان صورت می گیرد.
پنبه
استفاده از پنبه در منسوجات آفریقا قدمتی طولانی دارد. چند قطعه پارچه پنبه ای از حفاریهای غار مالی بدست آمده که نشان می دهد قدمت استفاده از پنبه در آفریقا به هزاره اول قبل از میلاد برمی گردد. آفریقای غربی مانند سودان، اتیوپی، و سومالی از مراکز مهم تولید پنبه به حساب می آیند. برای تولید نخ پنبه ای الیاف پنبه از پنبه دانه جدا شده و سپس با دوک
ریسندگی دستی به نخ تبدیل می شوند.
الیاف ساقه ای
از ساقه درختان الیافی مانند کنف و چتایی به دست می آید. این الیاف در آفریقا مصارف خاصی دارند. برای مثال در ناحیه ای به نام کابا از این الیاف به عنوان لباس تدفین استفاده می شود. همچنین از آنها برای تهیه طناب کشتی هم استفاده می شود.
گیاهان علفی
مهمترین گیاه علفی در آفریقا رافیا است که بومی ناحیه آفریقاست و از برگ درخت به دست می آید. منسوجاتی که از پوست درختان به دست می آیند حالت نمدی دارند که به عنوان لباس یا رختخواب از آنها استفاده می شود. در بعضی از مناطق از این لباس در مراسم تدفین استفاده می شود که نشان دهنده اتصال به گذشتگان است و استفاده از آنها باعث فراخوان اجداد می شود. این منسوجات گران بوده و در زئیر، رواندا و اوگاندا تولید می شوند.
انواع پارچه های تزئینی آفریقا
پارچه های رنگرزی شده با تکنیک
رنگرزی مقاوم، پارچه های چاپ شده با قالبهای فلزی،
تکه دوزی،
لایه دوزی،
چهل تکه،
گلدوزی
پارچه های رنگرزی شده با تکنیک رنگرزی مقاوم
در این روش پارچه در محل خاصی گره زده شده یا دوخته شده، به نحوی که از نفوذ رنگ به آن قسمت جلوگیری می شود و سپس پارچه رنگرزی می شود. همچنین می توان از مواد غیر قابل نفوذی مانند نشاسته بر روی پارچه استفاده کرد. متداولترین طرحهای ایجاد شده در این منطقه دایره است.
پارچه های چاپ شده با قالبهای فلزی
قالب در داخل ظرفی فرو می رود که پر از واکس گرم است و سپس بر روی پارچه منتقل می شود. گاهی به جای این قالبها از الگوی کاغذی یا مقوایی استفاده می شود. نقش و طرح این قالبها دارای مفاهیم تاریخی، سمبلیک یا قبیله ای است.
تکه دوزی
در آفریقا از این نوع پارچه برای لباس جشن، جنگ و پرچمها استفاده می شود و شامل افزودن قطعاتی از پارچه، صدف، فلزات، پوست حیوانات و یا درختان بر روی یک قطعه پارچه بزرگ می شود. زمینه اصلی پارچه ساده بوده و به طور معمول از رنگهای قرمز، سیاه، سبز، زرد و بنفش استفاده می شود.
لایه دوزی
لایه دوزی در نواحی جنوب کشور صحرا رایج است و غالباً به صورت
زره و سلاح استفاده می شود. این سلاحها با دوختن چندین لایه از پارچه های پنبه ای بدست می آید که برای جنگجویان و اسبان بکار می رود.
چهل تکه
در این محصول قطعات پارچه کنار هم دوخته می شوند و تبدیل به یک پارچه بزرگتر می شوند. این قطعات روی هم قرار نمی گیرند بلکه در کنار لبه ها به هم دوخته می شوند.
گلدوزی
هنری است که عموماً در کشورهای اسلامی غرب آفریقا رواج دارد. اما به این معنی نیست که فقط مسلمانان لباس گلدوزی شده می پوشند. گلدوزی برای تزئین لباس به کار رفته و با استفاده از نخهای ابریشمی تولید می شود.
