| بافتهای نگهدارنده اطراف دندان یعنی “ Periodental " از دو واژه یونانی به معنای « اطراف دندان » تشکیل شده است. بافتهای نگهدارنده اطراف دندان می‌توانند به انواع مختلفی از بیماریها مبتلا شوند که همگی در اثر عفونت باکتریایی لثه‌ها، استخوان و رباطهایی که از دندان حمایت کرده و آنها را در داخل آرواره نگه می‌دارند، به وجود می‌آیند. بیماریهای بافتهای نگهدارنده اطراف دندان معمولاً بدون درد بوده و ممکن است پیشرفتی آهسته یا کاملاً سریع داشته باشند. بدون معاینه منظم دندانها ، ممکن است تا آسیب شدید بر لثه‌ها و استخوانهای آرواره از بیماری بافتهای نگهدارنده اطراف دندانهای خود مطلع نشوید و آنگاه دیگر از دست رفتن دندان غیر قابل اجتناب خواهد بود. |
مقدمه
دندانهای شما برای یک عمر باید کار کنند و با مراقبت مناسب نیز از پس این کار بر می‌آیند و این به معنای مسواک زدن روزانه و تمیز کردن بین دندانها در طول روز و پاکسازی صحیح و منظم دندانها است تا از بیماریهای بافتهای نگهدارنده اطراف دندان جلوگیری شود. بیماریهای بافتهای نگهدارنده اطراف دندان علت عمده از دست رفتن دندانها در بزرگسالان است، ولی می‌توان از این بیماریها پیشگیری کرد.
بیش از نیمی از افراد بالای ١٨ سال حداقل در مراحل اولیه زندگی تا حدی درگیر بیماری بافتهای نگهدارنده اطراف دندان هستند. پس از 35 سالگی، تقریباً سه چهارم بزرگسالان دچار نوعی بیماری بافت اطراف دندان می‌باشند. با این همه، بیماریهای بافت اطراف دندان می‌تواند در هر سنی اتفاق بیافتد. حتی کودکان پنج یا شش ساله هم می‌توانند علائم بیماریهای بافت اطراف دندان را نشان دهند. برای پیشگیری از این بیماریها لازم است بدانید چه عواملی باعث ایجاد این نوع بیماریها می‌شود، عادات بهداشتی خوبی برای
حفظ سلامت دهان و دندان خود داشته باشید و تحت مراقبت منظم قرار گیرید.
علل بیماریهای بافت های اطراف دندان
بیماریهای بافتهای اطراف دندان در اثر انواعی از باکتریهای موجود در پلاک Plague ( لایه چسبنده بی رنگی از باکتریها که بطور مداوم بر روی دندانها تشکیل می‌شود ) بوجود می‌آید. این باکتریها سمومی ( Toxins ) از خود ترشح می‌کنند که لثه‌ها را تحریک کرده و منجر به از هم گسیختگی اتصال بافتهای لثه به دندانها می‌شود. به مرور زمان این سموم می‌توانند بافتهای لثه را از بین برده و با پیشرفت عفونت به ضایعات استخوانی منجر شوند.
بعلاوه ، پلاکی که از روی دندان برداشته نمی‌شود می‌تواند با مواد دیگر ترکیب شده و به رسوب سخت و متخلخلی به نام جرم دندان ( Calculus ) یا باره مبدل می‌شود. جرم روی سطح دندان و بالای خط لثه ممکن است در بیماریهای بافتهای اطراف دندان دخالتی نداشته باشد. اما وجود جرم بر روی سطح ریشه دندان و زیر لثه‌ها برداشتن پلاک و باکتریهای جدید را دشوارتر می‌سازد. برخلاف پلاک که خودتان می‌توانید آن را از سطح دندان بردارید، فقط دندانپزشک یا بهدار دهان و دندان می‌تواند جرم یا باره دندان را بر طرف کند.
انواع بیماریهای بافتهای اطراف دندان
شکلهای مختلفی از بیماریهای لثه‌ای و بافتهای اطراف دندانی وجود دارد که شایعترین آنها عبارتند از :
التهاب لثه (Gingivitis) و التهاب بافتهای نگهدارنده اطراف دندان ( Periodontitis). التهاب لثه ( ژنژویت ) اولین مرحله بیماریهای بافتهای اطراف دندان بوده و قابل برگشت است. با این وجود ، در صورت عدم معالجه ممکن است به بیماری وخیم تری منجر شود. پریودنتیت یا التهاب بافتهای اطراف دندان مراحل پیشرفته‌تر بیماریهای بافتهای اطراف دندان است. در این حالت لثه‌ها ، استخوان و سایر ساختارهایی که از دندانها محافظت می‌کنند، آسیب می‌بینند. ممکن است دندانها شل شده و بیفتند یا احتیاج به کشیدن پیدا کنند. در این مرحله برای پیشگیری از ضایعات دندانی به درمانهای پیچیده‌تری احتیاج است.
سایر عوامل موثر در بیماریهای بافتهای اطراف دندان
- اگر چه بیماریهای بافتهای اطراف دندان در اثر پلاک ایجاد می‌شود، تعدادی از عوامل دیگر می‌توانند احتمال خطر ، شدت و سرعت پیشرفت این بیماریها را افزایش دهند.
- افرادی که تنباکو می‌کشند یا می‌جوند در مقایسه با کسانی که اصلا" تنباکو مصرف نمی‌کنند به احتمال بیشتر و با شدت بیشتری دچار بیماریهای بافت اطراف دندان می‌شوند.
- پلها (bridges ) و نامرتبی دندانها و پرشدگی‌های ناقص دندانها همگی در انباشتگی پلاک و افزایش احتمال ایجاد بیماریهای بافت های اطراف دندان دخالت دارند.
- عاداتی که در آن فشار زیادی به دندانها وارد می‌آید، مثل دندان قروچه کردن یا سائیدن دندانها نیز ممکن است روند تخریب استخوانهای حمایت کننده را تسریع بخشد.
- رژیم غذایی نامتعادل ممکن است باعث شود که بیماریهای بافت اطراف دندان با سرعت بیشتری پیشرفت کند یا شدت بیماری افزایش یابد. تحقیقات نشان می‌دهند که رژیم غذایی نامتعادل باعث می‌شود بافتهای دهان مقاومت کمتری نسبت به عفونت داشته باشند.
- حاملگی یا استفاده از قرصهای پیشگیری از بارداری.
- با افزایش سطح هورمونی باعث واکنش حساستر بافتهای لثه نسبت به سموم آزاد شده از پلاک و تسریع رشد برخی باکتریها می‌شود. لثه‌ها به احتمال بیشتری قرمز ، دردناک و متورم شده به آسانی خونریزی می‌کنند.
- بیماریهای سیستمیک مثل ایدز یا دیابت می‌توانند مقاومت بافتها را نسبت به عفونت کاهش داده بر وخامت بیماریهای اطراف دندان بیفزایند.
- داروها : استروئیدها ، برخی انواع داروهای ضد تشنج ، داروهای ضد سرطان و برخی بلوکرهای کانال کلسیم و بسیاری از داروهای دیگر لثه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهند. اطلاع پزشک از داروهایی که شما مصرف می‌کنید، بسیار مهم است. بنابراین، در مواقع لزوم از آوردن سابقه طبی خود اطمینان حاصل کنید.
در حالی که همه این عوامل می‌توانند در احتمال خطر یا شدت بیماریهای بافتهای اطراف دندان دخالت داشته باشند، خود عامل ایجاد کننده این بیماریها نیستند. حتی اگر شما یک یا چند تا از این عوامل را دارا باشید، هنوز با عمل کردن به توصیه دندانپزشک و کنترل پلاک می‌توانید از بهداشت دهانی خوبی برخوردار باشید.
توصیه‌های لازم برای سلامت دهان و دندان
در صورت مراقبت مناسب و کافی، حفظ سلامت دندانها و لثه ها برای یک عمر امکان پذیر است. بگونه‌ای که:
- دندانهای خود را هر روز تمیز کنید.
- دندانها را حداقل دو بار در روز مسواک بزنید. این کار پلاک را از روی سطح داخلی، به خارجی و جونده دندانها برطرف می‌کند. مسواکی با پرزهای نرم و کیفیتی خوب انتخاب کنید. مسواک سایش پیدا کرده ، ریش ریش شده یا با پرزهای سخت می‌تواند به لثه‌ها صدمه بزند. اطمینان حاصل کنید که از محصولات مورد تأیید دندانپزشکان استفاده می‌کنید تا ایمنی و اثر بخشی محصول تضمین شده باشد.
- از نخ دندان یا سایر تمیزکننده‌های بین دندانی برای کمک به زدودن پلاک از فضای بین دندانها که مسواک دسترسی به آن ندارد، استفاده کنید. ژنژویت را غالبا" می‌توان بطور موفقیت آمیزی با مسواک زدن منظم روزانه و تمیز کردن بین دندانها برطرف کرد.
- خمیر دندانها و دهانشویه‌های حاوی فلوراید برای کمک به پیشگیری دندان توصیه می شود. چنانچه در کنترل پلاک بالای خط لثه و ژنژویت احتیاج به کمک اضافی داشتید، دندانپزشک شما ممکن است استفاده از یک دهانشویه ضد میکروبی مورد تأیید ADA را به عنوان روشی مؤثر علاوه بر روشی که بطور روزانه برای حفظ بهداشت دهان به کار می‌برید، توصیه می‌کند.
رژیم غذایی متعادلی برای سلامت عمومی بدن
از گروههای غذایی اصلی – نانها ، حبوبات و غلات دیگر ، میوه‌ها ، سبزیجات ، گوشتها ، گوشت پرندگان ، ماهی و معادل اینها ، شیر ، پنیر و ماست استفاده کنید. این غذاها پروتئینها ، کربوهیدراتها ، چربیها ، ویتامینها ، مواد معدنی و آب کافی مورد نیاز بدن شما را فراهم می‌آورند. پاک سازی حرفه‌ای دندانها برای جلوگیری از بیماریهای بافتهای اطراف دندان ضروری است. دندانپزشک و بهدار دهان و دندان شما تکنیکهای مناسبی برای مسواک زدن به شما نشان می‌دهند، پرسشهای شما را پاسخ داده و برنامه مناسبی برای معاینات عمومی به شما توصیه می‌کنند.
علائم بیماریهای بافتهای اطراف دندان
- لثه‌هایی که به آسانی خونریزی می‌کنند.
- لثه‌های قرمز ، متورم یا دردناک
- لثه‌هایی که از دندانها عقب نشینی کرده‌اند.
- بیرون زدن چرک از بین دندانها و لثه‌ها هنگام فشار دادن لثه‌ها
- بدبویی یا بدمزگی دائمی دهان
- فاصله افتادن یا لق شدن دندانهای دائمی
- هر نوع تغییر در جفت شدن دندانهای بالا و پایین هنگام گاز زدن
- هر نوع تغییر در نشستن دندانهای مصنوعی بر روی لثه
با این همه، ممکن است شما دچار بیماریهای بافتهای اطراف دندان شوید و در عین حال هیچیک از این علائم را نداشته باشید. اکثر مردم با وجود ابتلا به بیماریهای بافتهای اطراف دندان دردی احساس نمی‌کنند. به همین دلیل معاینات عمومی منظم شامل بررسی امتحان بافتهای اطراف دندان اهمیت دارد.
تشخیص بیماریهای بافتهای اطراف دندان
دندانپزشکان با معاینه‌های دندانپزشکی منظم می‌توانند بیماریهای بافتهای اطراف دندان را در مراحل اولیه ، قبل از صدمه غیر قابل برگشت استخوانها و دندانها تشخیص دهند. این بیماریها پیشرونده بوده و در بدو امر علائم ناراحت کننده ای ایجاد نمی‌کنند تا در مورد وجود مشکل به شما هشدار دهند. با این وجود ، درد در مراحل پیشرفته و یا در بیماریهای با پیشرفت سریع ممکن است رخ دهد. بنابراین ، آنقدر صبر نکنید که دندان درد به سراغتان بیاید. دندانپزشک در طول معاینات عمومی ، لثه‌های شما را از نظر مشکلات بافتهای اطراف دندان معاینه می‌کند و با استفاده از وسیله‌ای به نام سوند پریودونتال وارسی می‌کند که آیا بافت لثه اتصال خود را از دندان از دست داده یا نه و آیا شیار بین لثه‌ها و دندانها عمیق شده است یا خیر. عمق این پاکتها را می‌توان به کمک این وسیله اندازه گیری کرد. دندانپزشک شما ممکن است نیاز به گرفتن عکس
رادیوگرافی پیداکند تا ببیند آیا استخوانها تخریب شده‌اند یا خیر.
در صورت تشخیص بیماری بافتهای اطراف دندان ، دندانپزشک تان یا شخصا" برنامه درمانی را شروع می‌کند یا شما را به یک پریودنتیست ارجاع می‌دهد. پریودنتیست کسی است که در تشخیص ، پیشگیری و درمان بیماریهای بافتهای اطراف دندان تخصص دارد. نخستین قدم معمولا" یک پاکسازی کامل است که ممکن است شامل
جرم گیری برای برداشتن پلاکها و جرم زیر خط لثه باشد. ریشه‌های دندان را نیز می‌توان برای هموار کردن سطح ریشه‌ها پرداخت کرد تا بافت لثه مجاور دندانها ترمیم گردد. در برخی موارد به هم جفت شدگی دندانها (Occlusion) ممکن است احتیاج به تنظیم کردن داشته باشد. برای کمک به کنترل رشد باکتریهای زیر لثه که از خود سم تولید کرده و باعث التهاب بافتهای اطراف دندان می‌شوند، استفاده از
آنتی‌بیوتیکها یا شستشو با
مواد ضدعفونی کننده توصیه می‌شود.
در صورت پیدایش پاکتهای عمیقتر ( بیش از ٤ تا ٦ میلی متر ) ممکن است به عمل جراحی احتیاج شود. این برای دندانپزشک یا بهدار دهان و دندان مشکل است که پلاک و جرم را بطور کامل از پاکتهای عمیق پاک کند. بیماران به ندرت ممکن است بتوانند آنها را تمیز و عاری از پلاک نگه دارند. باقی گذاردن پاکتها زمینه را برای ایجاد عفونت و تخریب استخوان فراهم می‌کند. در صورت عمیق بودن پاکتها و تخریب استخوانی ممکن است به عمل
جراحی فلاپ (Flap Surgery) (احتیاج شود تا دندانپزشک با دسترسی به ریشه دندانها بتواند جرم ، پلاک و بافتهای بیمار را بطور کامل بردارد. در این تکنیک لثه را از روی استخوان بلند کرده و سپس در محلی جدید یا در وضعیتی جدید از نو بخیه می‌زنند تا تمیز نگه داشتن آن راحت باشد.
عمل جراحی استخوان
این عمل گاه در کنار جراحی فلاپ انجام می‌گیرد. در جراحی استخوان مقداری از استخوان دور دندان را از نو شکل می‌دهند. در مواردی خاص برای جایگزین کردن استخوان از دست رفته ممکن است از
پیوند استخوان استفاده شود. ممکن است استفاده از بستها ( Splints) و وسایل دیگر برای ثابت کردن موقت دندان لق و یا پس از تکمیل درمان پریودونتال ضرورت یابد. اقدامات مؤثر دیگری نیز برای جایگزین کردن بافت لثه و استخوان تخریب شده در مراحل پیشرفته بیماری در دسترس می‌باشد. این اقدامات برای مشکلات ویژه بافتهای اطراف دندان مورد استفاده قرار می‌گیرند.
رعایت بهداشت دهان برای جلوگیری از وخامت بیماریهای بافت اطراف دندان یا عود آن ضروری است. به علاوه ، دندانپزشک شما مایل است که شما به دنبال یک دوره درمان فعال ، در فواصل منظم برای ویزیت مراجعه کنید تا اطمینان یابد که اولا" شما بهداشت دهان را رعایت کنید یا خیر ، ثانیا" هر نوع پلاک یا جرم را که احیانا" در این فاصله تجمع پیدا کرده است بردارد و ثالثا" دهان شما را وارسی کند که مطمئن شود بیماری بافت اطراف دندان شما تحت کنترل می‌باشد.
مباحث مرتبط با عنوان
