اگر بخواهیم لایههای اعماق زمین را به طور كلی دسته بندی كنیم، بایستی گفت زمین از سه لایه درونی متمایز و عمده تشكیل شده است:
1- پوسته (Crust)،
2- جبه یا گوشته (Mantle)،
3- هسته یا توده مركزی (Core) كه هر كدام از این سه لایه خود به دو لایه فرعی دیگر تقسیم میشوند.
پوسته زمین از دو قشر قارهای و اقیانوسی تشكیل شده است. پوسته قارهای عمدتا از سنگ خارا (گرانیت) و سرشار از سیلیكون و آلومینیوم است. كه سیال (SIAL) نیز نامیده می¬شود. پوسته اقیانوسی نیز بیشتر از سنگهای آذرین كاملاً متراكم سیاه سنگ (بازالت) تشكیل شده است كه سرشار از سیلیكون و منیزیوم است و سیما (SIMA) نام دارد.
ضخامت پوسته در زیر بستر اقیانوسها 5 کیلومتر و در زیر قاره¬ها 30 كیلومتر است. عمده عناصر دربرگیرنده پوسته عبارتند : از اكسیژن (47 درصد) ، سیلیسیوم (28 درصد)، آلومینیوم (8 درصد)، آهن (5 درصد)
زمین شناسان عمر پوسته زمین را كمتر از 200 میلیون سال تخمین زده اند. پوسته زمین تحت تاثیر عوامل فرسایشی كه از شرایط جوی و اقلیمی نشات میگیرد، همواره در حال دگرگونی است. از واكنش سنگها با عوامل فیزیكی و شیمیایی، رسوبات و آوارها پدید میآید كه همراه با آب و باد جابهجا شده و سرانجام در بستر اقیانوسها و گودالها انباشته گشته و چینههای رسوبی را پدید میآورند.
بر طبق محاسبات هر 1000 سال، 6/8 سانتیمتر از ارتفاع پوسته قارهای زمین كاسته شده و پوسته اقیانوسی افزوده میشود.
جبه یا گوشته زمین نیز تركیبی از منیزیوم و سیلیكاتهای آهن با عمق بین 2900 تا 3100 كیلومتر است و به دو بخش بیرونی و درونی تقسیم میشود. این لایه از لحاظ تركیبات شیمیایی عمدتاً از سیلیكاتهایی مثل منیزیوم و آهن تشکیل شده است. مرز میان پوسته و جبه به `ناپیوستگی موهو` (Moho) معروف است كه بر اساس كاشف آن آندریا موهورویچیچ، زمین فیزیكدان یوگسلاو نامگذاری شده است.
و بالاخره هسته زمین كه آن هم به دو قسمت هسته درونی و هسته بیرونی تقسیم میشود. هسته بیرونی با ضخامت 1900 كیلومتر از نیكل و اكسیدهای آهن مذاب تشكیل یافته است. هسته داخلی نیز شعاعی در حدود 1500 كیلومتر دارد. احتمالا همان تركیبات نیكل و آهن را دارد ولی بررسی زمینشناختی حاكی از آن است كه هسته درونی جامد است.
چگالی متوسط زمین 5/5 گرم بر سانتیمتر مكعب است. چگالی مواد در نزدیكی سطح زمین 7/2 گرم بر سانتیمتر مكعب یا كمتر از نصف چگالی متوسط زمین است. بررسی اعداد فوق بیانگر آن است كه چگالی لایههای درونی زمین بایستی حدود 3 برابر بیشتر از چگالی سطح زمین باشد.
شكل زمین در ظاهر كلی آن خیلی شبیه به كره است. اما این كره در قطبین اندكی پخ است. قطر تقریبی قطبی زمین حدود 40 كیلومتر كمتر از استوا است. این پخ بودن زمین تا اندازهای منجر به تغییر وزن اجسام با تغییر عرض جغرافیایی می¬شود. جسمی كه در قطب باشد، به مركز زمین نزدیكتر است در نتیجه وزن آن بیشتر است. این تفاوت وزن از قطب تا استوا در حدود نیم درصد است.
امتیاز: 0.00
وزارت آموزش و پرورش > سازمان پژوهش و برنامهريزی آموزشی
شبکه ملی مدارس ایران رشد
شما باید یک عنوان و متن وارد کنید!