رسالت هنر
زمانی در دنیای غرب، بحث جنجال برانگیز `آیا زیبایی، جزء ذات هنر است یا خیر؟` مطرح شد.
عدّهای معتقد بودند که اساساً هنر تجربهی زیباییشناختی بشر از جهان است و برخی دیگر، بر این باور بودند که هنر، تجربهای از زیباییها و زشتیهای جهان است. امّا باید در نظر داشت اگر هنر، تنها وسیلهای برای کسب لذّت و نشان دادن زیبایی باشد، بسیاری از آثار هنری ارزشمند که به عنوان نمونه، فقر و تبعیض یا جنگ و مرگ و آوارگی را به تصویر میکشند، از دایرهی هنر، خارج خواهند شد.
گروهی دیگر از پیروان اخلاق، هنر را وسیلهای برای ارتقاء کمالات بشر و کسب فضیلت و معنویّت والای انسانی دانستهاند. به گفتهی لئو تولستوی: `هنر، صرفاً تولید آثار دلپذیر نیست. مهمتر از همه لذّت نیست؛ بلکه وسیلهی ارتباط انسانهاست برای دوام حیات بشری و برای سیر به سوی سعادت فرد و جامعهی انسانی. پس ضروری و لازم است؛ زیرا افراد بشر را با برانگیختن احساساتی یکسان به یکدیگر پیوند میدهند .`
هنرمند با ذهن پویای خود، آثاری تازه میآفریند تا دریچهای از دنیای متفاوت را در مقابل چشم بینندگان بگشاید. هر جامعهای میتواند از طریق بهرهگیری از هنر خوب و سالم، با وجود تفاوتهای زبانی و فرهنگی،با همهی مردم دنیا و در همهی زمانها، ارتباط و پیوند برقرار کند و با زبان هنر که زبان مشترک و قابل فهم همگان است، به زندگی در جهان هستی – که جلوهای از ذات حق است – معنا و مفهومی عمیق ببخشد.
رسالت ادبیات
تأثیرات عمیق و ارزشمند آثار خوب و سالم ادبی در جامعه، بر هیچ کس پوشیده نیست و این آثار، با جامعه، پیوندی استوار دارند. ادبیات، به خاطر بیان و ترویج ارزشهای اجتماعی و انسانی، برای کل جامعهی بشری مفید بودهاست.
رسالت ادبیات، آشنا کردن انسان با شیوههای زندگی بهتر و تلاش برای کمال و پیشرفت، از طریق آموزش، نقد و اصلاح گری ،اتّحاد،مهرورزی و همدردی است و همواره بشر را به سوی آرمانهای والای انسانی، هدایت کردهاست.
دکتر محمّد علی اسلامی ندوشن می گوید:`ادب – که در آغاز ،به معنای رسم و آیین خوب زندگی کردن بود - ، ادب فنّی (یعنی ایجاد آثار ادبی) را گسترش داد و در واقع، ادب نفس با ادب درس پیوند گرفت و ادبیات، وسیلهای شناخته شد برای بهتر و زیباتر زندگی کردن .`
ادبیات همواره با اخلاق، پیوندی دیرینه داشته و بر مسئله ی مهم `خودشناسی` تأکید فراوان کرده است و از آنجا که در آموزههای اسلامی، خودشناسی، پایه و پیش نیاز خداشناسی معرّفی شده است، میتوان به اهمیت و جایگاه ادبیات در رشد اخلاق و تربیت ارزشهای اخلاقی و دینی بیشتر پیبرد.
تولستوی، هنر و ادبیات را از عالیترین تجلیات جمال الهی و به وجود آورندهی عالیترین لذّتهای روحی و معنوی برای انسان تعریف میکند.
نظامی (شاعر نامدار ایرانی)، شاعران را پیشرو و راهنمای عالم بشریّت دانسته و مرتبهی والایی به آنان نسبت داده و مقام آنان را پس از پیامبران خدا میداند و میگوید:
«پیش و پسی یافت صف کبریا
پس شعرا باشد و پیش انبیا»
کانت، شاعری را والاترین هنرها میپندارد و میگوید: `شعر، غذای روح و فکر آدمی و آموزنده است. `
در پایان میتوان چنین گفت که هنر و ادبیات، در تمام اهداف و رسالتها، دارای ویژگیهای مشترک و یکسانی هستند و هیچ حدّ و مرزی آنها را از هم جدا نمیکند و شاید بتوان گفت که در اصل ادبیات بخشی از هنر است؛ امّا آن بخشی است که به خاطر گستردگی زیاد، تا حدّی استقلال یافته و در نهادهای رسمی آموزش (مدارس، دانشگاه ها و ...)، جدا بررسی میشود، در حالی که از نظر ماهیّت – چنان که ارسطو تصریح کردهاست – در شمار هنرهاست. ادبیات هنر کلامی است، در برابر هنرهای دستی، تصویری،تجسّمی،صوتی و ...
پی نوشت ها :
1- هنر چیست ؟ ، لئو تولستوی ، مترجم : کاوه دهگان ، تهران : امیرکبیر ، 1364 ،ص 76 .
2- آشنایی با نقد ادبی ، عبدالحسین زرّین کوب ، تهران : سخن ، 1374 ، ص 25 .
3- هنر چیست ؟ ، ص 57 .
4- آشنایی با نقد ادبی ، ص 14 .
5- پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم ` آن کس خدا را می شناسد که خود را بشناسد ` . ر.ک : کیمیای سعادت ،
ابو حامد غزالی ، تهران : حکمت ، 1360 ، ج 1 ، ص 123 .
6- ر.ک : ادبیات و بازتاب آن ، ویلیام جی گریس ، مترجم : بهروز غریب نژاد ، تهران : سیما ،
ص 15 .
7- موسیقی در ادبیات ، طغرل طهماسبی ، تهران : رهام ، 1380 ، ص 4 .
امتیاز: 0.00
وزارت آموزش و پرورش > سازمان پژوهش و برنامهريزی آموزشی
شبکه ملی مدارس ایران رشد
شما باید یک عنوان و متن وارد کنید!