در سالهاى اخیر محققین زمین شناسى موفق به اکتشاف بیشترى در زمینه تکتونیک صفحه‌اى شده‌اند نتیجه بوجود آمدن عده‌اى از منابع اقتصادى جهان را مربوط به این تحولات مى‌دانند. از جمله عقیده دارند که در حواشى سازنده و مخرب تکتونیکى منابع عظیم هیدروکربورى در جهان تشکیل شده و پخش شده است.
● تکتونیک صفحه‌ایطبق این نظریه قسمتهاى بیرون و سخت کره زمین روى طبقات نرمتر از خودشان در حال حرکت بوده و این قسمتهاى بیرونى پوسته زمین توده یکپارچه‌اى نبوده و از ۶ صفحه اصلى و چندین صفحه کوچک تشکیل شده است. حاشیه این صفحات را صفحات تکتونیکى مى‌نامند و اگر در این حاشیه‌ها صفحات با یکدیگر تصادم کنند، در این صورت آنها را حاشیه‌هاى مخرب مى‌نامند که اکثریت زمین لرزه‌ها و فرآیندهاى فعال پوسته زمین در حواشى این صفحات بوجود مى‌آید و اگر بر اثر خروج مواد مذاب درونى در این حاشیه‌ها پوسته جدیدى بوجود آید، در این صورت آنها را حاشیه‌هاى سازنده مى‌نامند.
● حاشیه مخرب و تجمع مواد هیدروکروبوریبطورى که ذکر شد در حاشیه مخرب دو صفحه تکتونیکى باهم تصادم مى‌کنند و نیز امکان دارد یک صفحه به زیر صفحه دیگر فرورفته و توسط گوشته داغ هضم گردد، در مناطق فرورانش (Subduction) جاهایى که پوسته اقیانوسى به زیرپوسته قاره‌اى فرو رود، گودالهاى عمیقى به نام گودالهاى اقیانوسى بوجود مى‌آید که به موازات این گودالها غالبا رشته‌اى از کوهها و جزایر آتشفشانى (جزایر کمانى) بوجود مى‌آید.در نتیجه این پدیده حوضه اقیانوسى در این نوع مناطق به حوضه‌هاى کوچکترى تقسیم شده ، از یک طرف به جزایر کمانى و از طرف دیگر به رشته کوههاى ساحلى محدود مى‌گردد. در نتیجه بوجود آمدن گودالها و جزایر کمانى در حاشیه چنین حوضه‌ها دریاهاى محدودى ایجاد شده که تقریبا بسته هستند و در این دریاها ، رسوبات و باقیمانده مواد آلى حاصل از قاره و اقیانوس بخوبى جمع شده و در اثر کمبود اکسیژن و فعالیت باکتریهاى بى‌هوازى شرایط اصلى براى تشکیل ساپروفیلها بوجود مى‌آید و چون این نواحى در حاشیه صفحات تکتونیکى قرار دارند، بدین جهت پس از مدتى چین خوردگى حاصل کرده و مکانهاى خوبى را جهت تجمعات هیدروکربورى بوجود مى‌آورند.
● حاشیه سازنده و تجمع مواد هیدروکربوریدر حاشیه‌هاى سازنده نیز امکان بوجود آمدن کانسارهاى هیدروکربورى وجود دارد. اگر امکان توسعه یافتن کف اقیانوس در زیر یک قاره وجود داشته باشد، باعث مى‌شود که آن قاره به دو قسمت تقسیم شود و در نتیجه در محل شکاف پوسته جدیدى بوجود آید (آفریقاى جنوبى و آمریکاى جنوبى). در اثر فشارهاى بیشتر و با گذشت زمان و در اثر فشارهاى بیشتر دو قاره از همدیگر جداشده ، بطورى که بین آنها را آب گرفته و دریایى تشکیل مى‌شود که این دریاى بسته و کم عمق محل مناسبى براى رشد موجودات زنده مى‌باشد.همچنین اگر در این دریا آب به شدت تبخیر شود در نتیجه باعث بوجود آمدن لایه‌هاى نمک شده که این نمکها همراه دیگر رسوبات به کف دریاى مزبور رسوب مى‌کنند و در مراحل بعدى و در اثر فشارهاى بیشتر فاصله بین دو قاره افزایش یافته و وسط آنها به یک اقیانوس بزرگ تیدیل مى‌شود که در این اقیانوس رسوبات دریایى روى نمک و مواد آلى را تدریجا پوشانده و در نتیجه اعمال فیزیکى و شیمیایى آنها به هیدروکربور تبدیل مى‌شوند
.● گنبدهاى نمکى و ارتباط آنها با نفتگیرهارسوبات نمکى بر اثر فشاهاى وارده تغییر حجم داده و به شکل گنبدهاى نمکى در آمده و به عنوان تله‌هاى نفتى عمل مى‌کنند. در حاشیه شرقى اقیانوس اطلس چنین گنبدهاى نمکى از ناحیه فلات قاره تا مناطق عمیق‌تر حتى تا عمق ۵۰۰۰ متر کشف شده‌اند و این نشان دهنده تشکیل رسوبات نمکى هنگام جدا شدن قاره‌ها در دریاهاى کوچک است و اقیانوس اطلس نیز در اول دریاى کوچک بوده و با پیدایش این گنبدهاى نمکى در اقیانوس اطلس چنین تصور مى‌کنند که در اعماق اقیانوسها نفتگیرهاى با ارزشى کشف شود و در مورد دریاهاى دیگر نیز از این تئورى پیروى مى‌کنند
.● نحوه تشکیل دیاپیرها و نقش آنها در کانسارهاى نفت ایراندر مورد نحوه تشکیل ذخایر نفتى ایران با در نظر گرفتن لایه‌ها و گنبدهاى نمکى زیاد در مناطق نفت خیز جنوب ایران نیز مى‌توان از تئورى تکتونیک صفحه‌اى پیروى کرد. بطورى که مى‌دانیم در حدود ۱۰۰ میلیون سال پیش دریاهاى بسته‌اى ایران را مى‌پوشاند (دوره کرتاسه و قبل از آن)
.● پیدایش زاگرس و ارتباط آن با تله هاى نفتیدر زمان ترشیر صفحه عربستان (خلیج فارس و زاگرس هم جزو آن بوده) که در جنوب غربى این دریا قرار داشته تدریجا از قاره آفریقا جدا شده و به سمت شمال شرق حرکت مى‌کند که در منطقه برخورد آن با قاره اروپا - آسیا (ایران مرکزى) زمین بالا آمده و دریاى اولیه تدریجا خشک مى‌شود و در نتیجه این تصادم و رفتن قاره عربستان به زیر ایران مرکزى باعث مى‌شود که لایه‌هاى رسوبى داراى مواد آلى تشکیل شده در دریاى کم عمق اولیه که روى هم انباشته شده است، چین خوردگى حاصل کرده و سلسله کوههاى زاگرس را بر روى منطقه فرورانش بوجود آورد.همچنین در اثر چین خوردگیهاى بعدى ساختمانهاى تاقدیسى که روى هم رفته در جهت شمال غرب و جنوب شرقى قرار دارند، در منطقه بوجود آمده اند که در مراحل بعدى به عنوان تله‌هاى نفتى با ارزش توانسته‌اند در جنوب ایران نفتها را در خود نگه دارند.
امتیاز: 0.00
وزارت آموزش و پرورش > سازمان پژوهش و برنامه‌ريزی آموزشی
شبکه ملی مدارس ایران رشد
ارسال ها: 290
شما باید یک عنوان و متن وارد کنید!